گزارشی از نمایش دو مستند ایرانی در برنامه پلان ۱۳
شهرگان: سیزدهمین برنامه «پلان» در روز ۲۲ آوریل ساعت ۶:۳۰ بعدازظهر به‌طور هم‌زمان در دو دانشگاه سایمون فریزر ساختمان هاربر سنتر و بریتیش کلمبیا برگزار شد. در این برنامه دو فیلم مستند «من انرژی هسته‌ای نیستم» و «ما همه سربازیم» از ساخته‌های مهدی قربانپور نمایش داده شد. مهدی قربانپور متولد سال ۱۳۵۸ در بابل است و فعالیت سینمایی‌اش را از سال ۱۳۷۳ آغاز کرد. او بنیانگذار، عضو شورای سیاست‌گذاری و دبیر اجرایی جشنواره ﺑﻳن‌المللی فیلم کوتاه «وارش» بوده است. قربانپور همچنین دبیر بخش «فیلم و عکس» اولین جشنواره بین‌المللی «میراث مشترک» بوده است و بیست فیلم کوتاه و مستند را در مقام تهیه‌کننده و کارگردان در کارنامه فیلمسازی خود دارد که از آنجمله می‌توان به «پایان بازی»، «ماه و من»، «عیسای باران»، «من انرژی هسته‌ای نیستم»، «صدو نود» و «ما همه سربازیم» اشاره کرد.
«من انرژی هسته‌ای نیستم» مستند نیم‌ساعته‌ای است که به شایعه‌ای مبنی بر وجود پرتوهای رادیواکتیو در یکی از روستاهای شمال ایران (رامسر) و اثرات آن بر انتخابات شورای شهر می‌پردازد و «ما همه سربازیم» تلاش میکند در طول یک‌ساعت به صورت تاریخی روند سربازگیری اجباری در ایران را از انقلاب مشروطه تا پایان حکومت پهلوی و آغاز انقلاب ۵۷ بررسی کند.
در پایان نمایش فیلم این امکان فراهم شد تا کارگردان از طریق اسکایپ با حاضرین در جلسه گفتگو کند و به سوالات مطرح شده پاسخ داد. در ابتدای این بخش برگزارکنندگان پلان از مهدی قربانپور قدردانی کردند که سخاوتمندانه فیلم‌های خود را در اختیار این برنامه قرار داد تا علاقه‌مندان سینمای مستند ساکن ونکوور نیز بتوانند همچون دوستداران این سینما در ایران فیلم‌های مستند ایرانی جدید را نیز در کمترین زمان ممکن روی پرده بیینند.
مهدی قربانپور فیلم درباره «من انرژی هسته‌ای نیستم» گفت که آنرا در مقایسه با فیلم «ما همه سربازیم» اثر شخصی‌تری می‌داند. او گفت که فیلم در سال ۱۳۸۵ و در جریان انتخابات شورای شهر و روستا سال ۸۵ ساخته شد و شباهت رفتاری شخصیت اصلی فیلم با رییس‌جمهور وقت امکان ساخت و پخش فیلم را دشوار کرده بود. اما در نهایت فیلم ساخته شد و با اندکی تغییرات به بخش مسابقه یازدهمین جشن خانه سینما و بعدتر بخش مسابقه نخستین جشنواره بین‌المللی سینما حقیقت راه یافت. همچنین فیلم توانست درجشنواره جهانی آسیاتیکا در شهر رم ایتالیا و در دومین هفته فیلم ایران در اوترخت هلند شرکت کند و در سال ۱۳۸۶ نیز کاندیدای سیمرغ بهترین مستند از بیست و ششمین جشنواره بین‌المللی فیلم فجر و در سال ۱۳۸۷ برنده نخست اولین جشنواره مستند کتاب شود. این مستند بعدتردر قالب مجموعه هوای تازه منتشر و در دسترس همگان قرار گرفت.
قربانپور همچنین گفت که ایده اولیه مستندی که به ساخته شدن «ما همه سربازیم» منتهی شد چیز دیگری بود. در ابتدا قرار بود فیلم درباره سه شخصیت مختلف باشد که خود را برای رفتن به سربازی آماده می‌کنند. اما از آنجایی‌که تصویب این طرح و فراهم آمدن شرایط ساخت آن طولانی شد، فیلم ساختار متفاوتی به‌خود گرفت و بدل به‌یک مستند تاریخی شد که بخشی از تاریخ ایران را از دریچه‌ای متفاوت و کمتر گفته شده بازگویی میکند. او تجربه ساخت مستند تاریخی را جذاب می‌داند و علیرغم اینکه خود را برای این شکل از مستند آماده نکرده بود، از نسخه نهایی که اکران شد ابراز رضایت کرد.
[easymedia-gallery med=”46221″ filter=”1″]
یکی از حاضرین از پررنگ بودن گفتار متن به‌ویژه در فصل‌های ابتدایی فیلم یاد کرد که علیرغم ناگزیر بودن فیلمساز در گنجاندن این سابقه تاریخی، می‌توانست به ملال آور شدن فیلم منجر شود. اما خوشبختاننه فیلمساز هوشمندانه با ترفندهای مختلف نظیر زبان شوخ راوی با اجرای خوب بیژن افشار، استفاده از موسیقی اسلپ استیک روی تصاویر آرشیوی قدیمی و رفت و برگشت مدوام بین روایت مستند تاریخ از زبان راوی و روایت قصه‌گونه تاریخ از زبان افراد مصاحبه شونده (که برخی از آنها مانند داستان سرکشی رضا شاه از سربازخانه و یا روایت سربازی رفتن هاشمی رفسنجانی به تنهایی جذاب هستند) کوشیده است سد این ملال را بشکند. با این وصف فیلم برای بسیاری از حاضرین این جلسه حاوی اطلاعات و تصاویری بود که پیش‌تر کمتر مطرح یا دیده شده‌اند. به‌عنوان مثال اطلاعات مربوط به فروش خدمت سربازی پیش از انقلاب و یا تصاویری که از سپاه دانش و ترویج و آبادانی در این فیلم وجود دارد به جذابیت فیلم افزوده است. قربانپور در این زمینه گفت که برای تهیه این تصاویر با مراکز مختلفی در ایران تماس گرفت و درنهایت دسترسی به این اسناد و مدارک برایش امکان مناسبی فراهم آورد تا مستند «ما همه سربازیم» شکل کنونی خود را پیدا کند. وی همچنین از تلاش مرحوم بهرام ری‌پور یاد کرد که تصاویر مربوط به سپاه دانش و ترویج و آبادانی را ثبت کرده بود و بدون آنها قطعن این مستند جذابیت کنونی خود را از دست می داد.
یکی دیگر از سوالاتی که از کارگردان شد درباره نحوه مواجهه او با روایت تاریخی است. از نظر برخی از حاضرین در جلسه نگاه فیلمساز به مقوله خدمت سربازی و نقش سربازها در محدوده سال‌های ۱۳۰۴ تا ۱۳۵۷ انتقادی نبوده و تنها روایت‌گری صرف بوده است. ضمن اینکه در مواردی نیز او از مطرح کردن اتفاقات تاریخی پرهیز کرده است. قربانپور در پاسخ گفت که او به عنوان فیلمساز معتقد است که سینما و فیلم نباید و نمی‌تواند تاریخ را قلب واقعیت کند و تصویری دیگرگونه از آن ارائه دهد. او همچنین افزود که تلاش کرده تمام سرفصل‌های مهم در تاریخ سربازگیری اجباری را در این بازه زمانی پوشش دهد و هیچ چیز را عامدانه و یا به صلاحدید حذف نکرده است. قربانپور فیلم خود را سندی می‌داند که آیندگان می‌توانند به آن رجوع کرده و از ان استفاده کنند.
نکته دیگری که در مورد این فیلم مطرح شد، جای خالی پرداختن به مقوله سربازی اجباری در سال‌های پس از انقلاب است که کارگردان ورود به این قلمرو را در شرایط فعلی کار سختی می داند و به‌گونه‌ای آنرا از خط قرمزهای مستندسازی قلمداد میکند. فیلمساز کوشیده است که این نقصان را در صحنه های پایانی فیلم و با نشان دادن تراشیدن سربازها و شنیدن صدای تمرین رژه سربازها در پادگان اندکی جبران کند. در نهایت بد نیست از تدوین خوب این فیلم نیز یاد کرد که توسط مهدی باقری انجام شد و همچنین طراحی خوب تیتراژ که بر ارزشهای یک کار مستند می افزاید و تماشای فیلم مستند را تا آخرین ثانیه و دیدن کلمه پایان ضروری میکند.
«ما همه سربازیم» برنده جایزه بهترین مستند در بخش تاریخی در هفتمین جشنواره بین‌المللی سینما-حقیقت آبادان در سال ۱۳۹۲ است و در سال ۱۳۹۳در شصت و‌هفتمین بازار فیلم کن (چتر سینمای ایران) حضور داشت. تلاش فیلمساز در مراحل مختلف پژوهش و ساخت مستند «ما همه سربازیم» برجسته و واضح است و آنرا به اثری دیدنی تبدیل کرده است و برگزارکنندگان پلان از اینکه فرصت نمایش این فیلم را در برنامه‌های ماهیانه خود داشته‌اند خرسندند. در پایان پرسش و پاسخ مهدی قربانپور گفت که علیرغم اینکه می‌بایست برای حضور اینترنتی صبح زود از خواب بیدار شود اما از شرکت در این برنامه خوشحال است به‌ویژه اینکه برخلاف جلسات مشابه در ایران که حالت رسمی آن گهگاه آزاردهنده است در این نشست در پاسخ به سوال‌ها هیچ محدودیتی نداشت. برگزارکنندگان این برنامه وعده دادند که در آینده یکی دیگر از فیلم‌های مهدی قربانپور را نیز در برنامه‌های ماهیانه پلان نمایش دهند.
لازم به‌یادآوری است که پلان رویدادی فرهنگی است که نمایش فیلم‌های مستند یا کوتاه درباره ایران و ایرانی‌ها را که توسط فیلمسازان ایرانی در داخل و خارج از کشور ساخته شده‌اند در دستور کار دارد و در تلاش است تا در پایان هر نمایش، جلسه پرسش و پاسخ با فیلمساز را نیز برگزار کنند.
برنامه بعدی پلان در تاریخ ۸ ژوئن خواهد بود. برای کسب اطلاعات بیشتر صفحه پلان را در لینک زیر دنبال کنید.
https://ubcpersianclub.com/pelan
- درباره نویسنده:
- تازه‌ترین‌ها:
In touch with the Iranian cultural diaspora.
Shahrgon is an online magazine for Canada’s Iranian cultural diaspora and Persian-speaking languages.
Shahrgon started working in Vancouver, Canada, in 1992 with the publication “Namai Iran” and then in the evolution of “Ayandeh” and “Shahrvand-E Vancouver,” it transformed into Shahrgon.
Shahrgon; The magazine of the Iranian cultural diaspora;
شهرگان مجله‌ی دیاسپورای ایران فرهنگی در ونکوور کانادا از سال ۱۹۹۲ با نشریه‌‌ی «نمای ایران» آغاز به‌کار کرده و سپس در فرگشتی از «آینده» و «شهروند ونکوور» به شهرگان فراروئید
