گفت‌وگو با فرزانه روستایی درباره مذاکرات استانبول
راه‌حل سوم آمریکا برای ایران هسته‌ای
شهرگان: مذاکرات اخیر ایران با دیپلمات‌های شش قدرت جهانی که روز ۱۴ آوریل در استانبول صورت گرفت، فصل تازه‌ای را در پرونده هسته‌ای ایران رقم زد. این مذاکرات پس از گذشت ۱۵ ماه دوباره از سر گرفته شد و برخلاف دور پیشین آن که مطلقا بی‌نتیجه بود، به نظر می‌رسد حاوی دستاوردهایی بوده‌است، به طوری که کاترین اشتون، نماینده عالی اتحادیه اروپا در سیاست خارجی آن را “مفید” و “سازنده” دانست. ایران نیز آن را “گامی مثبت” از سوی غرب فرض کرد و از موفقیت سیاست‌های خود در این مذاکرات سخن گفت.
درباره این مذاکرات، مسائل پیرامون آن و نتایجی که به دنبال خواهد داشت با فرزانه روستایی، تحلیل‌گر مسائل بین‌الملل گفت‌وگویی انجام داده‌ایم که می‌خوانید. خانم روستایی تجربه سال‌ها روزنامه‌نگاری را دارد. دبیر بخش بین‌الملل چندین روزنامه‌های داخلی مانند شرق و اعتماد بوده و با رسانه‌های بین‌المللی نظیر الحیات و المستقبل لبنان و روزنامه‌های سوئدی اکسپرسن و اسونسکا داگبلادت همکاری داشته‌است.
***
مذاکرات ایران با گروه ۱+۵ بر سر برنامه‌های اتمی کشورمان بعد از مدت زمانی نسبتا طولانی دوباره از سر گرفته شد. آن‌چه در خبرها آمده، اظهار رضایت طرفین از مذاکرات اخیر است. این را چگونه تفسیر می‌کنید؟ آیا هر دو طرف از مواضع سفت و سخت پیشین خود عقب‌نشینی کرده‌اند؟
شواهد و قرائن حاکی از این است که غرب نمی‌خواهد وارد فاز نظامی با ایران شود یا برایش امکان‌پذیر نیست یک عراق یا افغانستان دیگری در ابعاد بزرگ‌تری را تجربه کند. ایران نیز ضمن این که در اثر تحریم در حال شکسته شدن است به قیمت از دست دادن ثبات داخلی هنوز امکان مقاومت بیشتر را دارد، اما مانند غرب نمی‌خواهد وارد جنگ شود. هر دو طرف حداقل در مقطع فعلی مایل هستند به توافق برسند. در ضمن هنوز اتفاق خاصی نیفتاده است. باید صبر کرد و ادامه مذاکرات را در بغداد به انتظار نشست.
در عین حال پس از نشست استانبول، ایران اعلام کرد که قصد ندارد غنی‌سازی اورانیوم را متوقف سازد. آمریکا و متحدان غربی خود که همیشه تاکید داشتند ایران باید غنی‌سازی اورانیوم را متوقف کند، در مذاکرات اخیر چگونه با این مسئله مواجه شدند؟ آیا راه سومی یافت شده‌است؟
اوباما با دست برداشتن از شعار توقف غنی سازی اورانیوم در ایران به سمتی رفته تا با ایجاد “محدودیت کنترل شده” در فعالیت‌های هسته‌ای ایران به دنبال رسیدن به راه‌کاری میانه یا راه حل سومی باشد، یعنی هم ایران راضی نگه داشته شود و هم غرب احساس ناامنی نکرده باشد. در این راه‌کار آن گونه که مطبوعات آمریکا نوشتند آمریکا تنها دنبال توقف غنی سازی در سطح بیست درصد است، ولی با ادامه غنی سازی در سطح پنج درصد در ایران مشکلی ندارد به شرط آن که ایران بپذیرد در چهارچوب‌های کنترلی و نظارتی آژانس فعالیت کند.
شما موضع ایران را به نسبت ۱۵ ماه قبل و دور پیشین مذاکرات هسته‌ای که به شکست انجامید، چگونه دیدید؟
طرف ایرانی برای اجتناب از فشار بیشتر و کم کردن تاثیر مخرب تحریم‌ها چاره‌ای ندارد جز این که از برخی اهداف و شعارها دست بردارد. در صورتی که ایرانی‌ها توافق کنند فکر می‌کنم چیزی را از دست نداده‌اند و به آن دسته از اهداف خود که منطقی است رسیده‌اند. البته شرایط نابسامان داخلی سیاسی اقتصادی هم بیشتر از این به ایران اجازه نمی‌دهد مانور بدهد یا کلنجار برود.
روسیه و چین چه نقشی در این مذاکرات بازی کردند؟ آیا در این ماه‌ها تغییری در مواضع آنها در رابطه با مسئله هسته‌ای ایران ایجاد شده‌است؟
روسیه به ایرانی‌ها هشدار داده که موضوع پرونده اتمی ایران به تدریج دارد به موضوع تغییر رژیم ایران تبدیل می‌شود و اگر ایران تن به مذاکرات جدی ندهد ممکن است واقعا غرب به توافق برای حمله به ایران برسد. چینی‌ها هم نگران این هستند که بحران به سطحی برسد که سیاست خارجی چین را بیش از آن‌چه انتظار می‌رفت درگیر کند. روسیه و چین نگران حمله‌ای هستند که انجام شود و آنها در معرض عمل انجام شده قرار گیرند.
اجازه بدهید مروری هم بر خواسته‌های ایران از غرب در این مذاکرات داشته باشیم. ایران چه خواسته‌هایی را مطرح کرده‌است؟
برداشته شدن تحریم از صنایع نفتی و نیز حذف تحریم مالی بی‌تردید مهم‌ترین خواسته ایران است. البته ایران نگران ادامه فعالیت لابی طرفدار اسرائیل هم هست که سردمدار بحران نشود. اما مهم‌تر این که ظاهراً در تماس‌های غیرعلنی موضوع برقراری رابطه ایران و آمریکا هم در حاشیه مطرح است. در ضمن ایران می‌خواهد پرونده ایران از شورای امنیت به آژانس بازگردانده شود.
حالا ایران خواستار کاهش تحریم‌ها تا مرحله بعدی مذاکرات در بغداد شده‌است. این خواسته تا چه حد عملی است؟
طبیعی است که ایران می‌خواهد از همین الان تحریم‌ها تعدیل شود اما طبیعت مذاکرات این طور است که تا توافق نهایی صورت نپذیرد و امضا نشود نمی‌توان گام‌های عملی برداشت. هنوز معلوم نیست واقعا مذاکرات نهایی می‌شود یا نه.
شایعاتی شنیده می‌شد که برای این دوره مذاکرات، پرونده هسته‌ای به طور کامل از دست آقای احمدی‌نژاد و دولت او خارج شده‌است و نزدیکان رهبر جمهوری اسلامی کار را پیش بردند. این شایعه تا چه حد می‌تواند درست باشد؟
بعید است، چون پرونده اتمی ایران هیچ‌گاه کاملا در دست احمدی‌نژاد و تیم او نبوده است. هیاتی به دقت چیده شده زیر نظر مستقیم دفتر رهبر ایران هر فعل و انفعالی در پرونده اتمی ایران را هدایت می‌کند. درصد اغتشاش در این پرونده بسیار کمتر از موارد دیگر است زیرا مستقیما به سرنوشت آینده ایران ارتبط پیدا می‌کند.
امسال آخرین سال ریاست جمهوری آقای احمدی‌نژاد است. گمان می‌کنید تا پیش از روی کار آمدن دولت بعدی ایران، تغییری در ماجراهای هسته‌ای ایران رخ بدهد؟ یا کار بر همین مدار پیش خواهد رفت؟
اگر پرونده اتمی ایران حل نشود بعید است تحریم نفتی و مالی چیزی از ایران باقی بگذارد تا رییس جمهور بعدی آن را سر و سامان بدهد.
و پرسش‌هایی هم درباره مواضع اپوزیسیون ایران و به طور خاص سبزها درباره بحران هسته‌ای ایران. عملکرد آنها دراین‌باره چگونه بوده‌است؟ آیا امکان بهره‌برداری از این موضوع برای تغییرات داخلی وجود داشت؟
سبزها و اپوزیسیون ایران تحلیل دقیق یا جامعی از این بحران ندارند یا حداقل آن را موضوع خود نمی‌دانند، اما اگر توافق نهایی شد، شاید بتوان روی باز شدن فضای سیاسی ایران کمی حساب باز کرد. چون فعلاً که همه اقتصاد و سیاست در ایران چهار قفله شده و از کار افتاده است.
- درباره نویسنده:
- تازه‌ترین‌ها:
In touch with the Iranian cultural diaspora.
Shahrgon is an online magazine for Canada’s Iranian cultural diaspora and Persian-speaking languages.
Shahrgon started working in Vancouver, Canada, in 1992 with the publication “Namai Iran” and then in the evolution of “Ayandeh” and “Shahrvand-E Vancouver,” it transformed into Shahrgon.
Shahrgon; The magazine of the Iranian cultural diaspora;
شهرگان مجله‌ی دیاسپورای ایران فرهنگی در ونکوور کانادا از سال ۱۹۹۲ با نشریه‌‌ی «نمای ایران» آغاز به‌کار کرده و سپس در فرگشتی از «آینده» و «شهروند ونکوور» به شهرگان فراروئید
