گفت‌وگو با تینوش نظم‌جو، مدیر انتشارات ناکجا در پاریس
گفت‌وگو با تینوش نظم‌جو، مدیر انتشارات ناکجا در پاریس:
به عنوان ناشر یکی از مهم ترین رسالت هایمان آزادی بیان است
نشر الکترونیک و کتاب الکترونیک نزد مخاطب فارسی زبان از چه جایگاهی برخوردار است؟
در دنیایی که روز به روز به سمت مصرفی‌تر شدن می‌رود، در دنیایی که کمبود درخت حرف اول را می‌زند و کم کم باید سراغ چیزی به نام “محیط زیست” را از خاطره‌های دور گرفت، کاملا مشهود است که فواید و مزایای کتاب الکترونیک به نسبت کتاب کاغذی چه‌ها می‌تواند باشد… در سرزمینی که قلم روی کاغذ اجازه‌ی نفس کشیدن نمی‌یابد، واضح است که کتاب الکترونیکی یعنی تنفس از عمق وجود. تنفسی عمیق‌تر.
شاید از ابتدای سال ۲۰۱۲ به این سو، نام انتشارات “ناکجا” (www.naakojaa.com) بارها به گوش‌تان خورده باشد، شاید هم نه.
به هر حال، من برایتان می‌گویم که انتشارات ناکجا در پاریس به مدیریت تینوش نظم‌جو، بیش از شش ماه می‌شود که پدیدار شده است تا طرحی نو دراندازد در ترویج آزادی قلم و حفظ نمادهای حیات محیطی که شاید دوباره قابل زیست شود.
تینوش نظم‌جو، کارگردان، نویسنده و بازیگر، متولد سال ۱۳۵۳ در تهران است. از سال ۱۳۷۰ تا ۱۳۷۹ در فرانسه نمایشنامه‌هایی از هارولد پینتر، ژان تاردیو، اوژن یونسکو، آنتوان چخوف و محسن یلفانی را به زبان فرانسه روی صحنه برده است. از سال ۱۳۸۰ فعالیت تئاتری خود را در ایران با ترجمه و اجرای آثار ماتئی ویسنی‌یک آغاز کرد: «داستان خرس‌های پاندا به روایت یک ساکسیفونیست که دوست دختری در فرانکفورت دارد»، «سه شب با مادوکس»، «تماشاچی محکوم به اعدام» و «پیکر زن همچون میدان نبرد در جنگ بوسنی». دیگر نمایشنامه‌نویسانی که او آثارشان را به زبان فارسی یا فرانسه ترجمه کرده است عبارتند از: ساموئل بکت، آگوتا کریستوف، ژان تاردیو، یون فوسه، هارولد پینتر، ژان لوک لاگارس، برنار ماری کلتس، مارگریت دوراس، اریک امانوئل اشمیت، بهرام بیضایی، محمد یعقوبی، محمد چرم‌شیر، نغمه ثمینی، محمد رحمانیان و امیررضا کوهستانی.
نظم‌جو درباره‌ی رسالت انتشارات ناکجا می‌گوید: «به عنوان ناشر یکی از مهمترین رسالت‌هایمان آزادی بیان است. و هرگز به خود اجازه نمی‌دهیم که کلام نویسنده یا شاعرمان را قطعه قطعه و یا سانسور کنیم. خوشبختانه شرایط فعلی ما را در موقعیتی قرار داده که می‌توانیم به طور مستقل و بدون هیچ فشار بیرونی کتاب منتشر کنیم و این کتاب‌ها را در دسترس علاقمندان قرار دهیم.»
در این شش ماه و نیم ابتدای فعالیت انتشاراتی، ناکجا حدود ۴۰ عنوان کتاب در حوزه‌های مختلف منتشر کرده است که به گفته‌ی مدیرش، فروش آنها روز به روز بهتر شده و از ابتدا تا به امروز سیر صعودی داشته است.
ایده‌ی راه انداختن یک انتشاراتی در اروپا که کتاب‌هایش به صورت الکترونیکی یا به صورت چاپ بر اساس سفارش ارائه می‌شوند، از چه زمانی در ذهن شما شکل گرفت و چرا؟ چطور شد که نیازش را احساس کردید؟ و دقیقا چه زمانی این ایده را عملی کردید؟
من از کودکی در فرانسه بزرگ شدم و همیشه بین این دو فرهنگ زندگی کردم و همیشه به همین دلیل در فکر ایجاد راه ارتباطی فرهنگی – هنری بین این دو کشور بودهام، تجربه کاری من در زمینه انتشارات در نشر نی با مجموعه دورتادور دنیا نمایشنامه در ایران شروع شد و در سال‌های اخیر که بیشتر در فرانسه اقامت داشتم، نیاز شخص خودم و اطرافیان دور و نزدیک به کتاب فارسی باعث شد فکر به راه انداختن سیستمی برای در دسترس قرار دادن هر چه راحت‌تر، سریع‌تر و ارزان‌تر کتاب فارسی برای فارسی زبانان خارج از ایران، در نهایت تبدیل به ایجاد انتشارات ناکجا شود. از آنجایی که نیاز به دسترسی آسان و همیشگی با هزینه کمتر مد نظرم بود، خیلی سریع به سمت شیوه‌های جدید نشر کتاب که همان الکترونیک و البته در ادامه چاپ بر اساس تقاضا باشد کشیده شدم. و این ایده ازابتدا تا شکل‌گیری ناکجایی که شما امروز می‌بینید و در فوریه ۲۰۱۲ آغاز به کار کرده ، حدود یک سال و نیم طول کشید.
خرید کتابهای انتشارات ناکجا تا به این لحظه فقط از طریق اینترنت امکان‌پذیر بوده است. راهی برای ارائه‌ی آنها در فروشگاه‌های کتابِ این طرف وجود ندارد؟ فکر می‌کنید کتاب‌هایی که به طور مستقیم در کتابفروشیها عرضه نمی‌شوند، شانسی برای دیده شدن داشته باشند؟
باید عرض کنم که به تازگی با برخی کتاب‌فروشی‌های اروپا شروع به تبادل کتاب کرده‌ایم که این امکان خرید مستقیم هم ایجاد شود، هر چند که تعداد این کتابفروشیها خیلی است، ولی صرف وجود یک کتاب در یک کتاب‌فروشی دلیل بهتری برای دیده شدن و معرفی آن کتاب نیست، شیوه‌های جدید تبلیغاتی و ارتباط با مخاطب در فضای مجازی که با هدف اصلی ما – که گسترش فرهنگ کتابخوانی با شیوه‌های نوین است – بیشتر سازگاری دارد، در مسیر کاری‌مان تعریف شده و تا اینجای کار می‌توانم به جرات بگویم که مشکل اصلی ناشران خارج از کشور را که همان مشکلات پخش و معرفی کتاب بوده است، به عنوان یک ناشر الکترونیک تا به این لحظه احساس نکردیم.
چندی پیش انتشارات ناکجا اعلام کرده بود که خریداران داخل ایران هم به طریقی می‌توانند کتابهای الکترونیکی این انتشاراتی را تهیه کنند. این قضیه همچنان به قوت خودش باقی است؟ یعنی فکر می‌کنید امیدی هست به این‌که بشود کتاب‌هایی را که این طرف به طور کامل و بدون سانسور منتشر می‌شوند، به طریقی به دست مخاطبان داخل کشور رساند؟
بیش از یک ماه است که امکان خرید کتابهای الکترونیک ناکجا را برای دوستان داخل کشور فراهم کرده‌ایم، به این صورت ساده که به علاقه‌مندان بعد از واریز مبلغ معینی به حساب بانکی‌ای در داخل کشور، در حساب کاربری‌‌شان در وبسایت ناکجا اعتبار اختصاص داده می‌شود، و بر این اساس می‌توانند نسخه الکترونیک کتابهای ما را به راحتی تهیه کنند.
بسیاری از شاعران و نویسندگان با این تصور که هنوز فرهنگ مطالعه‌ی کتابهای الکترونیکی برای مخاطب فارسی زبان ایجاد نشده است، نسبت به انتشار کتابشان به این شکل، دلسرد هستند. تصور آنها صحیح است یا اشتباه؟ راهکار پیشنهادی شما برای ترویج این فرهنگ چیست؟
شروع هر کار جدید و عادت دادن مخاطب به شیوه‌های نوین، همیشه با سختی‌ها و مقاومت‌هایی همراه است، که به نظر من طبیعی است، ما در ناکجا تمام تلاشمان در جهت معرفی مزایا و محاسن این شیوه از کتابخوانی امروز دنیاست، از فواید محیط زیستی این شکل مثل مصرف کمتر کاغذ گرفته تا توضیح این نکته که برای مثال دستگاه کتابخوان شما تا ۱۵۰۰ نسخه کتاب را در خود جا می‌دهد و با توجه به استانداردهای امروز زندگی به خصوص در خارج از کشور بیشتر و بهتر هماهنگ است. در نهایت امر با علم به این طرز فکر و نگرانی‌ها، من نه تنها با دلسردی در بین دوستان نویسنده و شاعر تا به امروز مواجه نشدم بلکه به دلایل متعددی مثل مشکلات نشر در ایران، تا به اینجای کار ما با استقبال خوبی از سمت نویسندگان و خالقین آثار ادبی از این امکان نوین پخش اثرشان روبرو شده‌ا‌یم. و فکر می‌کنم که این نگرانی و دلسردی که شما می‌فرمایید روز به روز هم کمرنگ‌تر خواهد شد.
انتشار کتاب الکترونیکی اولین چیزی را که به ذهن متبادر می‌کند، مبارزه با سانسور است. در واقع، در ایران تعدادی از شاعران و نویسندگان به این موضوع به عنوان بهترین راه برای دور زدن سانسور حکومتی نگاه می‌کنند و بسیاری برای تحقق این هدف، نسخه‌ی سانسور نشده‌ی کتاب‌هایشان را روی سایت یا وبلاگی به طور رایگان آپلود می‌کنند. البته از آنجا که آدمی معمولا قدر چیزی را که بابتش هزینه‌ای نپرداخته است نمی‌داند، این کتابهای الکترونیکیِ رایگان فارغ از کیفیت‌شان و شهرت مؤلفشان، به ندرت خوانده می‌شوند. حالا که یک انتشاراتی ایرانی (البته در این سوی آب‌ها) تاسیس شده که کتابهای الکترونیکی‌اش نیز برچسب قیمت خورده‌اند، فکر می‌کنید که به این طریق آن مبارزه با سانسوری که مد نظر دوستان شاعر و نویسنده بود، می‌تواند تحقق پیدا کند؟ خود شما هم به هنگام تاسیس ناکجا نوعی مبارزه با سانسور را مد نظر داشتید؟
البته ما به عنوان ناشر یکی از مهمترین رسالت‌هایمان آزادی بیان است. و هرگز به خود اجازه نمی‌دهیم که کلام نویسنده یا شاعرمان را قطعه قطعه و یا سانسور کنیم. خوشبختانه شرایط فعلی ما را در موقعیتی قرار داده که می‌توانیم به طور مستقل و بدون هیچ فشار بیرونی کتاب منتشر کنیم و این کتاب‌ها را در دسترس علاقمندان قرار دهیم.
اکجا از بدو تاسیس تا کنون چند کتاب اعم از شعر، داستان، ترجمه و نمایشنامه منتشر کرده است؟ از فروش آنها تا به اینجا راضی بوده‌اید؟ کتابهای دیگر حوزه‌های علوم انسانی و علوم سیاسی نیز در ناکجا جایی دارند؟
در این ۶ ماه و نیم ابتدای فعالیت انتشاراتی، ناکجا حدود ۴۰ عنوان کتاب در حوزه‌های مختلف منتشر کرده. فروش روز به روز بهتر شده و از ابتدا تا به امروز سیر صعودی داشته و در آینده با تنوع بیشتر موضوع و گونه‌های ادبی دیگر، بیشتر هم خواهد شد.
یکی از تدبیرهای خوبی که سایت ناکجا اندیشیده این است که به سادگی امکان خرید برخی کتابهای مهم ناشران داخل ایران را نیز برای ایرانیان این طرف فراهم کرده است. یعنی کافی است کتابهای مورد نظرمان را روی سایت ناکجا پیدا کنیم و سفارش دهیم تا خاطره‌ی کتابخانه‌هایمان در داخل ایران، در این طرف هم برایمان تکرار شود. بر اساس حدس من این کتاب‌ها باید فروش خیلی خوبی داشته باشند. درست است؟ این تمهید شما چقدر مورد استقبال واقع شده است؟
کتابخانه‌های محلی و باشگاه‌های کتابخوانی و البته دوستانی که به دنبال این عناوین در خارج از کشور بوده‌اند از این شیوه خرید به خوبی استقبال کرده‌اند و این باعث خواهد شد که سعی کنیم تازه‌های نشر داخل را تا حد امکان در وبسایت ناکجا برای علاقمندان دردسترس قرار دهیم. البته به عنوان یک ناشر الکترونیک در حال تولید نسخه‌های الکترونیک برخی از این کتاب‌ها که با استقبال بیشتری روبرو شده هستیم.
آقای نظم‌جو، شما خود بیشتر و پیش‌تر از آن‌که یک ناشر باشید، یک هنرمند و یک مترجم شناخته شده هستید. این‌که بر خلاف اغلب ناشران ایرانی – چه این سو و چه آن سو – حقوق پدیدآورنده‌ی اثر را به طور کامل به رسمیت می‌شناسید و بر اساس عقد قرارداد و در نظر گرفتن حق‌الزحمه‌ی پدیدآورنده دست به انتشار کتابش می‌زنید، باید از همین موضوع ناشی شده باشد. نگاه‌تان به وضعیت انتشار کتابهای ایرانی و مسئله‌ی رعایت حقوق پدیدآورندگان از سوی ناشران این طرفی چگونه است؟ پیش آمده است که خود شما در جایگاه پدیدآورنده، به خاطر رعایت نشدن اصول، خاطره‌ی تلخی از یک ناشر ایرانی داشته باشید؟
من همیشه با توجه به این مساله که ایران تحت قوانین بین‌المللی کپی رایت نبوده و نیست، به دنبال راه حلی بودهام برای حفظ بیشتر حقوق مولف و مترجم، که در حقیقت وسیله‌ای است برای خلاقیت وتولید بیشتر ادبی نویسنده و مترجم. من هم مثل خیلی از همکاران در ابتدای فعالیتم به دلیل آگاه نبودن از حقوق مولف در ایران دچار مشکلاتی شدم و همین شاید دلیلی است که همواره در کار نشر دغدغه اصلی من این باشد که خالق یک اثر را از حقوقی که به او تعلق دارد، آگاه کنم.
تا جایی که اطلاع دارم، سایت ناکجا یکی دو کتاب رایگان را نیز به عنوان هدیه در دسترس اعضای خود قرار داده است. این گونه تمهیدها برای معرفی هر چه بیشتر فعالیت‌های این سایت و انتشارات ناکجا چقدر مؤثر واقع شده است؟ در کل، از بازخوردهایی چون آمار بازدیدکنندگان سایت، میزان تقاضای کتاب‌ها و آمار اعضای سایت تا به اینجای کار رضایت دارید؟
کتابهای رایگان ناکجا بیشتر با هدف آشنایی مخاطب با کیفیت و این شیوه جدید کتابخوانی است و نتیجه خوبی هم به همرا داشته، در مجموع بازخوردها و تعداد بازدیدکنندگان وبسایت ناکجا، با توجه به این‌که یک وبسایت ادبی است، رضایت‌بخش بوده و ناگفته نماند که مسیر طولانی است، برای شناساندن این انتشارات به فارسی زبانان فراوانی که در سرتاسر دنیا این روزها پراکنده‌اند فرصت زیادی لازم است. راه‌های گوناگونی برای جذاب‌تر کردن وبسایت در نظر گرفته شده، مثل تشویق مردم به شرکت در مسابقه‌هایی در وبسایت که به عنوان جایزه، کتابهای الکترونیک دریافت خواهند کرد، ویدیوهای آموزشی در مورد کتابخوانی الکترونیک، کلیپ‌های موسیقی با زیرنویس فارسی و امثال این قبیل تولیدات. در کل خوشبختانه همه این فعالیت‌ها با مهر و استقبال خوبی از جانب دوستان ناکجا روبرو شده و ما را در ادامه امیدوارتر کرده است.
معیارهای انتشارات ناکجا برای انتخاب کتابی جهت انتشار چیست؟
هر ناشری با توجه به پرونده کاری‌اش، و با نوع کتاب‌هایی که منتشر می‌کند هویتی برای خود می‌سازد که این هویت با رنگ و شکل و کلمه قابل تعریف نیست، و فقط بسته به محتوای تولیدات متفاوت آن مجموعه است. مخاطب بعد از مدتی به نوع کتاب‌ها و کیفیت ادبی یک انتشارات عادت می‌کند و تا همین جای کار هم با نگاهی به کتابهای منتشر شده از نویسندگان و شاعران ناکجا این امر روشن و واضح است. حفظ کیفیت ادبی در سیر تولیدات نشر ناکجا مهمترین هدف این گروه است و تمام تلاش ما حفظ این آرمان در حین تنوع بخشیدن به گونه‌های ادبی ناکجاست.
برای معرفی هر چه بهتر کتابهای منتشر شده‌ی ناکجا چه برنامه‌هایی را در دست اقدام یا بررسی دارید؟
ایده‌های تبلیغاتی برای شناساندن بیشتر نشر و به موازات آن کتابهای منتشر شده در برنامه کاری ما هست و خواهد بود، برای مثال در آینده نزدیک تصمیم داریم جلسات شعر، داستان و نمایشنامه‌خوانی در فرانسه و کشورهای اروپایی اطراف با حضور نویسندگان و شاعران ناکجا برگزار کنیم که قطعاً نتایج خوبی هم در بر خواهد داشت. تولید برنامه‌ای مثل “پرسه” از طرف گروه ناکجا که از شبکه پربیننده “من و تو” روی ماهواره پخش می‌شود و شامل گفتگو با افراد فعال فرهنگی هنری است و همچنین پروژه‌های دیگر در دست تولید که برای معرفی ویدیویی کتاب‌هایمان در نظر گرفته‌ایم از را‌ه‌هایی است که در جذب بیشتر مخاطب می‌تواند موثر باشد.
- درباره نویسنده:
- تازه‌ترین‌ها:
سپیده جدیری؛ شاعر، مترجم، روزنامه‌نگار و بنیانگذار جایزه‌ی شعر زنان ایران (خورشید) است. نخستین کتابش، مجموعه شعر «خوابِ دختر دوزیست» است. دومین مجموعه از اشعار جدیری با عنوان «صورتی مایل به خون من» به چاپ رسید و «دختر خوبی که شاعر است» مجموعه شعر دیگر اوست. تازه‌ترین کتاب منتشر شده‌اش در ایران مجموعه شعر«وغیره . . .» است.
از سپیده جدیری همچنین مجموعه‌ی «منطقی» که داستان‌های کوتاه او را در بر می‌گیرد به چاپ رسیده است. او دو ترجمه از اشعار ادگار آلن پو و خورخه لوئیس بورخس را نیز زیرچاپ برده‌است.
با سلام خدمت اقای تینوش نظری. چقدر خوشحال شدم که از طریق شهرکان فهمیدم شما هم ناشر الکترونیکی هستید. چون در لندن ما این کونه انتشارات را داریم ولی متاسفانه بعد از جلب اعتماد مولف دیکر کتابهای بعدی را بی قرارداد چاب می کنند و در آمازون به فروش می رسانند!! اکر شما مقالاتی در همین نشریه بکذارید که در آن حقوق مولف ایرانی را روشن توضیح دهد، کار بسیار مهمی کرده اید زیرا که تا به حال هیچ انتشارات ایرانی در خارج از کشور همچین کاری را نکرده است. به هر حال من خیلی ازتان ممنون می شوم. راستش یکی از دلایلی که که بیشتر مولفان راغب هستند از طریق نشر الکترونیکی در لندن کتاب چاب کنند برای اینست که آنها کتاب را در آمازون می فروشند و من فکر نمی کنم شما این کار را بکنید. به هر حال به عنوان یک ایده تبلیغاتی آن را به شما بیشنهاد می کنم. مطمئنم که مولفان زیادی به سوی شما خواهند آمد. زیرا که در نهایت حرف اول را ایجاد اعتماد و درستکاری در هر بیزنسی می زند. موفق و بایدار باشید.
سلام
من به تازگی کتابی(رمان) نوشتم به نام( سقوط ۱۴۰۵ ربات) که کارهای اداری آن پایان یافته و درحال چاپ آن هستم.
خیلی علاقه دارم که این کتاب با توجه به موضوعات آن در خارج از کشور نیز به چاپ برسد لطفا راهنمایی بفرمایید.