برای شروع برجام چشم ها به سوی تهران دوخته شده است
اردشیر زارعی قنواتی
با پایان موعد شصت روزه بررسی موافقتننامه برنامه اقدام جامع مشترک (برجام) در کنگره آمریکا و شکست جمهورخواهان برای رد این توافق، مرحله اجرایی شدن آن در این کشور وارد مرحله جدیدی شد. هر چند که این مرحله تازه آغاز یک راه طولانی برای محقق شدن این پروسه قانونی است و هم چنان مخالفان برجام در آمریکا راه های میانبر در خصوص کارشکنی در این موافقنامه را دارند، اما در صورتی که طرف ایرانی نیز طبق توافق به تعهدات بین المللی خود عمل کند تا حدود زیادی دست مخالفان اوباما در این مورد بسته خواهد شد. انتخاب “استفان مو” به عنوان هماهنگ کننده در اجرای توافق جامع هسته یی وین از سوی باراک اوباما بلافاصله بعد از گذشتن توافقنامه از سد کنگره به خوبی نشان می دهد که دولت آمریکا برای اجرایی شدن برجام هیچ وقتی را از دست نمی دهد، چرا که در واشینگتن به خوبی می دانند که هرگونه تاخیری در این پروسه کفه ترازو را به نفع مخالفان سنگین تر کرده و در روابط بین المللی نیز هزینه تاخیر و اخلال احتمالی را به آنان تحمیل می کند. در شرایطی که برجام از سوی طرف آمریکایی در چارچوب تعهدات این کشور به موازات زمانبندی تعبیه شده در توافق سیر طبیعی خود را می گذارند، هم اینک تمام نگاه ها به سمت تهران دوخته شده است. این توافق که قطعنامه شورای امنیت را نیز در پشت سر خود دارد یک موافقتنامه الزامی و تعهدآور است که در هر مرحله یی از مکانیزم اجرایی آن “کمیته حکمیت” تعیین شده بر حسن اجرای آن از سوی طرفین، نظارت عالیه خواهد داشت. برجام یک توافق یک پارچه از سوی ایران و گروه ۱+۵ است که مفاد آن قبلا در جریان مذاکرات هیات های دیپلماتیک طرفین پذیرفته شده و تحت هیچ شرایطی هیچ کدام ازطرفین معاهده نخواهند توانست در جزییات آن تغییری ایجاد کنند. به همین دلیل حتی زمانی که از سوی “میچ مک کانل” رهبر اکثریت سنا در روز پنجشنبه ۱۷ سپتامبر شرط به رسمیت شناختن اسرائیل و آزادی زندانیان آمریکایی از سوی تهران برای موافقت کنگره مطرح شد، بلافاصله با واکنش مخالف “هری رید” رهبر اقلیت دمکرات سنا مواجه گردید و حتی “چاک شومر” و دیگر سناتور دمکراتی که در مخالفت با اوباما همسو با جههوریخواهان شده بودند نیز این پیشنهاد غیراصولی را رد کردند.
بازی در دنیای سیاست و عمل به تعهدات و معاهدات بین المللی در چارچوب حقوق بین الملل یا توافقات چندجانبه که حمایت شورای امنیت سازمان ملل متحد را به همراه دارد یکی از ظریف ترین حرکات در عرصه شطرنج دیپلماسی است که هرگونه لغزشی در آن مستلزم پرداخت هزینه های سنگین حقوقی خواهد بود. در وضعیت کنونی که تهران و گروه ۱+۵ در یک راه بدون بازگشت قدم گذاشته اند، موقعیت برجام هم چون قطاری است که در ریل خود از مقصد حرکت کرده و در منطق ریلی و ترافیک آن، خروج از این ریل به تصادف ختم می شود یا در بهترین حالت خود به مسدود شدن مسیر حرکت به جلو منجر خواهد شد. تمام دعوای سیاسی حول برجام در ایران و کشمکش سیاستمداران مخالف و در این روزها به خصوص مذاکره کنندگان پیشین ایرانی و بعضی از نمایندگان تندروی مجلس نسبت به این توافقنامه بیش از آنچه یک طرح عملی تلقی شود، می تواند پروپاگاندای سیاسی برای تاثیرگذاری بر مناسبات قدرت در حوزه داخلی به حساب آید. بدون تردید ساختار قدرت در ایران و پراگمای سیاسی رهبران تهران به خوبی بر شرایط حقوقی برجام واقف بوده و اصولا با توجه به شرایط خاص سیاسی در ایران این توافقنامه از همان روز پذیرش در وین از سوی جمهوری اسلامی یک معاهده تکلیفی بوده است. از آنجا که نقض این توافق و تاخیر در اجرایی کردن تعهدات تعیین شده از سوی تهران به لحاظ سیاسی و حقوقی میزان فشار و قدرت چانه زنی رهبران این کشور در مراحل سخت و پروسه زمانبر مراحل بعدی در اجرای برجام را موجب می شود، انتظار می رود که فراتر از این کشمکش های سیاسی و جناحی مراحل عملیاتی توافق طبق زمان تعیین شده انجام گیرد. مذاکرات فعلی ایران با چین و آمریکا جهت بازطراحی سایت آب سنگین اراک، سفرهای سریالی “یوکیا آمانو” رئیس آژانس بین المللی انرژی اتمی و بازرسان این سازمان به ایران و هم چنین مذاکرات مقامات ایرانی با روسیه برای “انتقال سوخت” که مربوط به بخش انتقال اورانیوم غنی شده موجود در ایران به خارج از کشور می شود، همگی چرخه عملیاتی تعیین شده در برنامه برجام بوده است. حدود سی روز دیگر از زمان نود روزه بعد از صدور قطعنامه شورای امنیت که بر طبق زمان پیش بینی شده در توافقنامه برای تعهدات طرفین قرارداد برای اجرایی کردن مفاد آن باقی مانده است و فعلا مهم ترین موضوع به گزارش آتی آژانس بین المللی انرژی اتمی برای تایید صلح آمیز بودن برنامه هسته یی ایران باز می گردد. با توجه به هماهنگی های انجام گرفته بین قدرت های جهانی و ایران با این آژانس به نظر نمی رسد که مشکل اساسی در این بین ظهور کند. در شرایط موجود به دلیل نیاز تمام طرفین مذاکره کننده با ایران جهت اجرایی شدن توافق برجام هرگونه گمانه زنی های کلیشه یی در خصوص نیات شوم یا جاسوسی این سازمان به طور منطقی با منطق سیاسی همخوانی نخواهد داشت. امروز دقیقا همان نقطه یی در افق پدیدار شده است که همه بازیگران این عرصه دیپلماتیک به میل یا اجبار در مسیر یک مصالحه و توافق تعهدآور گام برمی دارند و ایجاد شک و شبهه از سوی بعضی دلواپسان در این خصوص نه تنها ریشه در واقعیات عینی ندارد که می تواند بازی خطرناکی با منافع ملی کشور بوده و موجب پرداخت هزینه اضافی گردد.
۲۸/۶/۹۴
- درباره نویسنده:
- تازه‌ترین‌ها:
اردشیر زارعی قنواتی نویسنده و روزنامه‌نگار؛ روشنفکر و فعال سیاسی، تحلیل‌گر سرشناس ایرانی در حوزه‌ی مسایل سیاسی و بین‌الملل است. از او مقالات فراوانی در نشریات ایران از جمله شرق و اعتماد و سایتهای معتبر خارج از کشور منتشر شده‌است.
