معرفی کتاب نگارش و روش تحقیق- یعقوب یسنا
در قسمت “معرفی کتاب/معرفی نویسنده” در مجلهء شهرگان، می کوشیم آثاری از نویسندگان ایرانی و غیر ایرانی را معرفی کنیم. از آن جهت که قصد این بخش نقد این آثار نیست، در کنار بخشهایی از این آثار، نقد و نظرات دیگر خوانندگان این آثار را در اختیار شما قرار می دهیم. همچنین در این بخش فرصتی برای خوانندگان و دوست داران این آثار یا نویسندگان فراهم آورده ایم تا بخشی از کتاب معرفی شده را با صدای خود مولف بشنوند.
ساره سکوت
———————————————————–
یعقوب یسنا از استادان دانشگاه افغانستان، نویسنده کتاب‌های دانایی‌های ممکن متن، خوانش متن، مقدمه‌ای بر فردوسی شناسی و شاهنامه‌پژوهی، بررسی اسطوره‌های اوستایی در شاهنامه و شاعر مجموعه‌شعری من ومعشوق و ماقبل تاریخ و.. است. او اکنون در مقطع دکترای ادبیات فارسی در دانشگاه یزد ایران تحصیل می‌کند.
[soundcloud id=’461683464′]
یادداشت نویسنده
هنگامی‌که نگارش و روش تحقیق را در دانشگاه البیرونی و دانشگاه خورشید تدریس می‌کردم، متوجه شدم که درک ما از نگارش به‌خصوص از نگارش علمی، از تحقیق و روش تحقیق چندان به‌روز و مدرن نیست؛ تفکیک درستی از نگارش و نگارش علمی نداریم؛ چگونگی استفاده از زبان را در مقاله علمی و تحقیق نمی‌دانیم؛ در شیوه ماخذدهی و منبع‌نویسی مشکل داریم؛ به روش‌های تحقیق چنان‌که لازم است، آشنایی نداریم؛ و… .
واقعیت این بود که در جریان تدریس به این کاستی‌ها در خود متوجه شدم؛ بعد این کاستی‌ها را از خود به جامعه دانشگاهی تعمیم دادم؛ دلیل تعمیم دادن این بود که من از جمله این افراد بودم، به‌نوعی همه کمابیش در چنین وضعیتی قرار داشتیم. بنابه این درک بر آن شدم تا جدی‌تر به منابعی‌که درباره نگارش، تحقیق و روش تحقیق وجود داشت و در دسترس بود، سر بزنم و تا حدی این منابع را مطالعه کنم.
در نتیجه مطالعه این منابع یادداشت‌های را برداشتم و این یادداشت‌ها را برای تدریس تدوین کردم. در جریان تدریس و مطالعه کتاب‌های نگارش و روش تحقیق به این وادار شدم تا نگاهی داشته باشم به وضعیت تحقیق در مجله‌های گویا علمی دانشگاه‌ها و موسسه‌های تحقیقاتی مانند اکادمی علوم و درکل به فرایندی‌که در کشور به آن تحقیق گفته می‌شود و زیر نام تحقیق مقاله، پایان‌نامه و رساله برای ترفیع علمی نوشته می‌شود و مجله‌های گویا علمی نیز چاپ و نشر می‌شود.
بنابه گذارانگاهی‌که داشتم متوجه شدم چنان‌که هر امری در این کشور دستخوش فساد است، تحقیق نیز دچار فساد است، از تحقیق، ماهیت تحقیق، نقش و اهمیت تحقیق خیلی دوریم؛ اصولا تحقیق و رویکرد تحقیقی در دانشگاه‌ها و در موسسات تحقیقی کشور ما مغفول واقع شده است.
بنابراین دو یادداشت انتقادی درباره آفت و فساد در تحقیق بنام «آفت‌زدگی پایان‌نامه‌نویسی، تحقیق و روش تحقیق در افغانستان» و «آفت مقاله‌نویسی در افغانستان» نوشتم که در روزنامه «۸ صبح» نشر شد. وزارت تحصیلات عالی به مقاله نخست، پاسخ نوشت که آن پاسخ نیز در ۸ صبح نشر شد. وزارت در ضمنِ تاییدِ فساد در تحقیق گفته بود که درحال بررسی وضعیت تحقیق در دانشگاه‌های کشور است؛ شاید این بررسی صورت نگرفت!
به این نظر استم تنها وزارت تحصیلات عالی نمی‌تواند فرایند تحقیق را آن چنان که لازم است، از نظر ماهیت علمی، به‌روز، مدرن و روش‌مند بسازد، باید درکل نظام فرهنگی، آموزشی و علمی رویکردش به تحقیق علمی و روش‌مند شود تا تحقیق از فساد و آفت نجات یابد که فرایند تحقیق، علمی، روش‌مند و به‌روز شود.
باید روش و روحیه تحقیقی و علمی در نصاب وزارت معارف رعایت شود؛ روش علمی در مقاله‌نویسی در مجله‌های علمی به صورت جدی اجرا شود؛ نهادهای تحقیقی ماهیت علم، تحقیق و روش تحقیق را طبق دریافت‌ها و روش‌های علمی مدرن، معرفی کنند؛ وزارت تحصیلات عالی تدریس نگارش و روش تحقیق را در رشته‌های تحصیلی جدی بگیرد؛ پایان‌نامه‌نویسی دوره لیسانس را مورد تجدید نظر و بررسی قرار بدهد؛ و در پایان‌نامه‌نویسی ماستری، دکتری و در رساله‌نویسی استادان برای ترفیع علمی، روش تحقیق و ماهیت علمی تحقیق را تطبیق واجرا کند. با چنین هماهنگی کلی شاید بتوان وضعیت آفت‌بار تحقیق را تغییر داد و بهتر کرد؛ در غیر آن تحقیق اهمیت علمی، روش‌مند و مدرن پیدا نخواهد کرد!
مساله و مشکل اساسی ما در تحقیق این است که چندان درکی درست و علمی از ماهیت و چیستی علم نداریم، تا هنوز بین بی‌طرفی نگاه علمی و سلیقه و عاطفه مذهبی و قومی خود تفکیک قایل نیستیم، به رویدادها و موضوع‌ها نگاه بیرونی که نگاه علمی است، نداریم؛ کوشش و تلاش ما این است که در بیان موضوع‌ها و رویدادها سلیقه و عاطفه خود را اعمال کنیم.
این رویکرد و طرز دید به علم و تحقیق مانع تحقق روش علمی و تحقیقی در شناخت موضوع‌ها و رویدادها می‌شود. بنابراین آنچه را که ما بنام تحقیق و علم عرضه می‌کنیم، در واقع خلاف ماهیت و چیستی علم، تحقیق و روش علمی تحقیق است. درحالی‌که بحث علم محدود و مشخص است: تجربه‌پذیری، که با آزمون و خطا به‌پیش می‌رود.
هرآنچه‌که تجربه‌پذیر نیست، قابل آزمون نیست، درستی و نادرستی (خطا) آن نمی‌تواند مشخص شود، از عرصه تجربی علم و تحقیق بیرون است. تجربه‌پذیری در علم و تحقیق نیازمند روش است؛ فرق نمی‌کند که تحقیق کمی یا کیفی است. درهرصورت باید روش علمی در تحقیق مشخص باشد تا با استفاده از آن روش بتوان نتیجه تحقیق را مورد آزمایش قرار داد که درستی و نادرستی آن بتواند اثبات شود.
موقع مطالعه درباره چیستی علم و تحقیق متوجه شدم، ماهیت علم و تحقیق وابسته به روش یا چند روش مشخص و محدود است که با استفاده از این روش‌ها می‌تواینم از موضوع‌ها و رویدادها شناخت علمی و تحقیقی ارایه کنیم؛ در غیر آن ممکن نیست که از موضوع و رویدادی شناخت علمی و تحقیقی ارایه کرد.
منظور از روش یا روش‌های مشخص این است که علوم از ساینسی تا اجتماعی، از روش‌های علمی نسبتا متفاوت برای شناخت استفاده می‌کنند. بنابه تفاوت روش‌های علمی و تحقیقی است که رشته‌های علمی ازهم تفاوت می‌کنند. مطالعه و بررسی کیمیا روشی نسبتا علمی مخصوص به خود را دارد و از ریاضی روش خود را؛ همین‌طور در علوم اجتماعی مطالعه و بررسی جامعه‌شناسی روشی نسبتا مخصوص به‌خود، تاریخ و ادبیات روشی نسبتا مخصوص به‌خود را دارند.
روش‌های علمی تحقیق محدود و مشخص است. در روش‌های علمی تحقیق نمی‌توان ادعا کرد که روشی جدیدِ علمی را ارایه کرده‌ام. مطرح‌کردن روشی جدید علمی برای تحقیق به سادگی صورت نمی‌گیرد؛ از زمان ارسطو تا دوره معاصر چند روش محدود علمی مطرح شده است که در تحقیق علمی قابل استفاده بوده است. بنابراین در نوشتن کتاب‌های نگارش و روش تحقیق، کشف و اختراع موردی جدید چندان مطرح نیست، بلکه مهم معرفی روش نگارش و روش تحقیق است در تدوین و ارایه‌ای‌که جنبه کاربردی و آموزشی داشته باشد تا خواننده‌ها روش را یاد بگیرند و بتوانند از روش استفاده کنند.
بنابه این برداشت، کتاب‌های نگارش و روش تحقیق را می‌توان گونه‌ای از نوشته‌های علمی-ترویجی دانست؛ یعنی آمیزه‌ای از گردآوری و ترجمه استند که به مساله‌ای پاسخ نمی‌دهند، بلکه هدف در این گونه نوشته‌ها آموزشی است، برای این‌که دانش‌های مشخص درباره روش علمی تحقیق نهادینه شوند تا سطح آگاهی خواننده‌ها درباره تحقیق و روش تحقیق تقویت شود. در این صورت اگر نوآوریی در نوشتن کتاب‌های روش نگارش و روش تحقیق وجود داشته باشد در چگونگی تدوین، ارایه و بیان موضوع است با این هدف که چقدر نویسنده توانسته است موضوع را کاربردی مطرح کند تا موجب یادگیری آسان‌ترِ خواننده‌ها شود.
این کتاب گردآوری، اقتباس و تلفیق است؛ کوشش برای نوآوری در تدوین، دسته‌بندی، ارایه و شیوه بیان آن صورت گرفته است. بنابه درکِ سطح دانش و اطلاعات خواننده‌ها، از موضوع‌ها و مفاهیم مطرح در نگارش و تحقیق تعریف ارایه شده است، بعد به جنبه کاربردی و عملی این مفاهیم و موضوع‌ها با نمونه‌دهی پرداخته شده است؛ تلاش صورت گرفته تا شیوه نوشتاری و زبان معمول فارسی در افغانستان در نگارش و نمونه‌دهی‌ها رعایت شود که بتواند مورد استفاده بهتر خواننده‌ها قرار گیرد. کتابنامه‌ای در پایان، برای خواننده‌ها معرفی شده است که خواننده‌ها برای مطالعه بیشتر به این کتابها مراجعه کنند؛ در ضمن این کتابها در حقیقت، سرچشمه و منبع این جزوه نیز است.
دربارهء کتاب:
وسیم شیرزاد در معرفی این کتاب می نویسد:
“کتاب در سه بخش تدوین شده است. بخش نخست به شیوه نگارش پرداخته که موضوع های : ضرورت نوشتن، انواع نگارش، رابطه نگارش و مطالعه، زبان نگارش ادبی و علمی و نشانه گداری و نگارش را در بر می گیرد.
بخش دوم، چگونگی روش تحقیق و تهیه پایان نامه را معرفی کرده که شامل موضوع های: تعریف تحقیق، تعریف اصطلاحات تحقیق، وضعیت تحقیق در افغانستان، معرفی پایان نامه، طرح تحقیق، دسته بندی بدنه اصلی تحقیق، ارائه نتیجه گیری و چگونگی ماخذدهی و منبع نویسی می شود.
بخش سوم، گونه ها و انواع مقاله را معرفی کرده که شامل موضوع های : صرورت مقاله نویسی و وضعیت مقاله نویسی در افغانستان، مقاله های مطبوعاتی و مقاله های علمی و ساختار مقاله علمی-پژوهشی می شود.”۱-
انجینیر شاهین در معرفی این کتاب می نویسد:
” این کتاب رهنمودی است ساده و علمی درباره شیوه مقاله نویسی ، پایان نامه نویسی و چگونه تحقیق کردن درباره موضوعات علمی.”
در محفلی که برای این کتاب در افغانستان برگزار شد، شهریار آرمان، مسئول مرکز فرهنگی افغانستان گفت:
“این کتاب سه ویژگی منحصر به فرد دارد که آن را خواندنی و قابل استفاده برای دانشجویان، نویسندگان و حتی اساتید دانشگاه ها برای تدریس ساخته است. اول این که این کتاب با زبانی ساده و قابل فهم و همچنین ساختاری مناسب برای فراگیری نوشته شده است. دوم هم این که مباحث مربوط به مسائل زبان و نگارش را بومی ساخته و آن را با توجه به پسزمینه تحولات نوشتار در افغانستان نگاشته است. ویژگی سوم این کتاب هم به بخش معنادهی آن باز می گردد. یعقوب یسنا از سطح مباحث مربوط به نگارش و روش تحقیق فروتر رفته و لایه های زیرین و فلسفی این ها را بحث کرده است.”
علی جلالی تمرانی، نویسنده، درباره این کتاب می گوید:
“کتاب آقای یسنا نسبت به دیگر کتاب ها مبتکرانه تر نوشته شده و به مباحثی بومی تر مانند “زبان معیار در افغانستان” و “مشکلات پایان نامه نویسی” در کشور ما اهمیت داده است. این ابتکار، کتاب “نگارش و روش تحقیق” را از کتاب های دیگری که بیشتر رونوشتی از کتاب های ایرانی و یا خارجی است، مستثنا می کند و می تواند رابطه عمیق تری با مخاطب خودش برقرار کند و برای آن ها مفیدتر باشد.”۳-
جهت تهیه کتاب:
انتشارات مقصودی
چهار راه پل سرخ، مارکیت تجارتی ملی
شماره تماس : ۰۷۴۴۰۲۲۷۲۵ و ۰۷۹۹۰۲۲۹۶۴
با صدای نویسنده بشنوید:
۱- https://m.facebook.com/story.php?story_fbid=2067152403551704&id=100007708921511
۲- https://m.facebook.com/story.php?story_fbid=239125863312456&id=100016451313914
۳-
- درباره نویسنده:
- تازه‌ترین‌ها:
ساره سکوت متولد سال ۱۳۶۳ خورشیدی در ایران است. تحصیلات دانشگاهی وی در ایران در رشته کامپیوتر و مهندسی شیمی پتروشیمی به دلیل مهاجرتش از ایران ناتمام ماند. پس از مهاجرت، در شهر تورنتو کانادا تحصیلاتش را در دو رشته دستیاری دندانپزشکی و رشته علوم زیست- پزشکی به پایان رساند. نوشتن شعر را از دوران کودکی شروع کرد و در سال ۱۳۹۴ اولین مجموعه شعرش با نام “چهارده معصومه” از طریق نشر گردون در برلین منتشر شد که با توجه به دسترسی محدود مخاطبین به این کتاب بازتاب خوبی در ایران و افغانستان داشت.
از سال ۲۰۱۲ به همکاری یکی از دوستانش گروه دانشجویی کالچرال ایونتز را در دانشگاه یورک شهر تورنتو تشکیل داد که این گروه به مدت دو سال شب شعر ها و نشست های ادبی متعدد به زبان فارسی در این دانشگاه برگزار کرد. بعد از مدتی، این گروه تحت عنوان جدید “کانون شعر تورنتو” با گروهی از دیگر داوطلبان فعالیت خود را از سر گرفت. از جمله فعالیتهای کانون شعر تورنتو می توان به فلش ماب های کمپین کتابخوانی کانون شعر تورنتو در جشنواره تیرگان تورنتو و همچنین در شهر سن دیگو ،اهدای کتاب کودک به کودکان در جشنواره تیرگان، برگزاری شب شعرهای متعدد ، برنامه کتاب میهمان ، برنامه همکلاسی آنلاین و همچنین نمایشگاه سه روزه کتاب کانون شعر تورنتو اشاره کرد..
ساره هم‌اکنون مسئول صفحه ادبیات مجله شهرگان و کانون شعر تورنتو و مترجم داوطلب برای گروه فمنیسم روزمره است. از جمله فعالیتهای او می‌توان به ترجمه و زیرنویس ویدیو، تدریس خصوصی زبان عربی و انگلیسی در ایران، همکاری با موسسه حمایت از پناهندگان به عنوان مترجم داوطلب در تورنتو و دیگر فعالیتهای فرهنگی داوطبانه نام برد. او در شهرها و جلسات متعددی در آمریکا و کانادا شعر اجرایی اجرا کرده است. اشعار اجرایی او با استقبال گسترده ای روبرو شده‌اند. گوشه‌های از برخی اجراهای او را می توانید آنلاین ببینید.
هم اکنون در کشور آمریکا سکونت دارد و دانشجوی آنلاین واحدهای مختلف ادبیات فارسی و فلسفه است که از طریق دانشگاه های معتبر جهان و به صورت انلاین ارائه می گردند. از ساره سکوت اشعار متعددی در کتابها، سایتها و مجلات مختلف در کشورهای ایران ، کانادا، آمریکا ، افغانستان و .. منتشر شده است. او در حال حاضر مشغول نوشتن چند کتاب شعر و داستان است. کتاب دوم او “پیامبر درخت‌ها” در ایران منتظر مجوز چاپ است و احتمالا قبل از سال جدید از طریق نشر هشت منتشر خواهد شد. کتاب سوم او ” مادرکبوترها” در دست بررسی و آماده چاپ است.
