نام تهران از ریشۀ اوستایی تهرایی (پناه دادن) به معنی جای دارای پناهگاهها[ی زیر زمینی] است: بدون مراجعه به ریشه اوستایی آن که زبان مغان و مسمغان رغه (ری) بوده با توجه به غارهای محافظتی ساکنین قریه تهران با وجه اشتقاق عامیانه ای بدین مفهوم رسیده اند: “برخی تهران را …

  نام زریادر (زریر) فرمانروای رغه (ناحیه بین دروازه کاسپی و دروازه تنائیس) در سنسکریت به معنی دارای صاحب نیروی بدنی (تنومند) مترادف سپیتاک (تنومند) و گائوماته و گوتمه است. زرتشتی که بنا به روایات تن خود را پل عابران قرار داد: शरीर n. zarira bodily strength, धर adj. dhara …

سومریان در سمت فلات ایران از سیمرغ مانندی به نام آنزو (عقاب دانای آسمانی) نام برده اند که مسکنش کوهی به شمار می رفته است به نام کارنو (دارای دو پهلوی قرینه= دماوند) و طبق اساطیر او الواح خدایان سومری را ربوده و به سرزمین دیلمون (بحرین) برده بود. در …

واژۀ سنسکریتی گئوتمه که نام بودا است مترادف با نام های بردیه و سپیتاک به معنی چاق و تنومند است: भशृ adj. bhRza greatly गौतम n. gautama fat स्फीत adj. sphita big هرتسفلد، سپیتاک سپیتمان (گائوماته بردیه، پسر خواندۀ کوروش و حاکم بلخ) را همان زرتشت سپیتمان و هاروی کرافت …

ازوپ یا ایزوپ (به یونانی: Αἴσωπος تلفظ: آیسوپوس) از نویسندگان یونان بود که قصه و افسانه می‌نوشت. بنا به گفته هرودوت، ازوپ برده‌ای از اهالی سارد بوده‌است. تحت نام ازوپ افسانه‌هایی تعریف و منتشر شده‌اند که منشأ تعداد بی‌شماری از امثال و حکم هستند. ازوپ دارای سیصد و چهار افسانه …

برای تکمیل و اصلاح این گفته که “کلمۀ عشق در قرآن وجود ندارد. این کلمه گفته می شود که از عشقه گرفته شده است و آن گیاهی است که به دور درخت می پیچد”. مسلم به نظر می رسد که واژۀ عشق مأخوذ از عشقه عربی یا معرب نیست بلکه …

  تحقیقاتی که ایرانشناسان در باب نوروز انجام داده اند به دو صورت متفاوت در مقاله نوروز آرتور کریستن سن و مبحث نوروز گزارش یشتهای ابراهیم پورداود منعکس گردیده اند. آرتورکریستن سن منشأ نوروز را همان جشن بابلی زگموک (جشن آغاز سال) اعلام می کند که از دوره پادشاه سومری …

نام آمازون‌های کنار جنوب شرقی دریای سیاه که در مجاورت ایالت پونت بوده و بر گارگاریها (اسکیتان دارندۀ جام، گرگرهای اران) مسلط بوده و با آنها در آمیخته بوده اند، مطابق نام گرجیها به معنی زنان زیبا است. گرچه یونانیان این نام را در قبایل مادر سالار سئورومات هم به …

ابتدا این فرض به نظرم رسید که نام قزاق ریشه سکایی دارد ولی معانی اساسی سکایی و ترکی آن را تنها بعد از نظم و نسق دادن به نظریات متقدمین قزاق در این باب، در تطبیق با مندرجات تاریخ هرودوت راجع به مردمان سمت غرب قزاقستان، دریافتم. ویکیپدیا در مادّه …

منشأ بابلی نه امشاسپند ماه‌های ایرانی نظر به اینکه در کتاب پهلوی بندهش نام ماه‌های ایرانی هر کدام نام امشاسپندی محسوب هستند و نام نه امشاسپند آن در وداها دیده نمیشوند و اینکه معانی نام آنها با نام و نشان خدایان ماه‌های معادل بابلی مربوطه همخوانی دارند، لذا تصور میکنم …

معنی نام کُرد در رابطه با توتم الهه ماروش نیاکان کیمری- اسکیتی ایشان قابل تبیین است: در تورات در شمار پسران جومر (گومر، دارندگان آواز جنگی) از اشکناز (ایشکوز، مردم دارنده جام، کوتی)، ریفات (ری-پت، سروران صدای بلند) و توجرمه (تو-ژیه-رمه= گروه پرستنده مار ترسناک و نیرومند= قوم تئوژیه اوستا) …

در اواخر حکومت هیرود کبیر دو معلم انقلابی یهود به نامهای یهودا پسر زیپورایی و ماتثیاس فرزند مارقالوت که شایعه مرگ هیرود کبیر را شنیدند، شاگردان خود را تشویق به بر افکندن تندیس عقاب طلایی (سمبل امپراطوری روم) از سر درب معبد اورشلیم نمودند. شاگردان ایشان جلو چشم مردم تندیس …

گیلان: در رام یشت اوستا از سرزمینی به نام گوذَ (پوشیده و مخفی) در کنار رود رنگها (رود سیلابی یا رود بزکوهی) در سمت دریای فراخکرت (مازندران) نام برده شده است که گرشاسپ در آنجا برای وایو (فرشته هوا) فدیه می آورد تا بر دشمنانش پیروز گردد. این نام می …

 اگر نام کاتوزی (کادوسی)را به صورت کا-تئو-اَژی بهمعنی پرستنده اژدهای نیرومند بگیریم آن با تصویر جام معروف مارلیک گیلان پیوند می یابد. چه الهه عجیب و غریبی در جام زرین مکشوفه از تپه مارلیک در بین مازندران و گیلان دیده میشود که با دو سر پلنگ، تنی زنانه؛ بالها و …

یداله رضوانی: موزاییک بالا از روزگار پانصد میلادی در ایتالیا به جا مانده است.‏ تا جایی که خبر دارم، گویا نگاره ماهی-بانویی (‏mermaid‏) که دو دُم دارد و آنها را با دستانش بالانگه داشته نمادی ‏برای نمایش منفور بودن تمایلات جنسی بی رویه و نابجا در مسیحیت بوده و چنین …

کتیبه های آشوری از دژ تو در توی هگمتانه تحت این نام یاد نمی کنند ولی دژ تو در تویی را که آن را رسم کرده در قلب خاک مادها به عنوان پایگاه خود استفاده می کرده اند، تحت نام کیشه سو یاد کرده اند. لابد حصارهای این دژ برای …

در اخبار کتیبه های آشوری مربوط به قیام مادها و خبر هرودوت و کتیبه بیستون در قرن هفتم و ششم پیش از میلاد در سمت مناطق کُردنشین از سه قبیله بزرگ و جنگاور کیمری، سکایی و ساگارتی (اسگرتی) اسم برده شده است که در اینجا نشان می دهیم آنان به …

در نام پادشاه عیلامی کیدین – هوتران پسر کورلوش، نام کورلوش به وضوح یادآور نام کوروش است. چه حرف “ل” در زبان پارسیان و مادها قابل تبدیل به “ر” بوده است. بر این پایه باید دید ریشه و معنی نام عیلامی کورلوش چیست. از زبان عیلامی لغت نامه جامع و منسجمی در دست ندارم. ولی به یاری …

دکتر جیوانجی جمشید جی مودی رسالۀ علمی بسیار عالمانه ای در باب زادبوم زرتشت دارد که توسط رشید شهمردان ترجمه شده و اساسی ترین تحقیقی است که در این باب به عمل آمده است. نگارنده که خود اهل همان نواحیی است که در این رساله مد نظر است، سی و …

شهرگان: ابتدا این فرض به نظرم رسید که نام قزاق ریشه سکایی دارد ولی معانی اساسی سکایی و ترکی آن را تنها بعد از نظم و نسق دادن به نظریات متقدمین قزاق در این باب، در تطبیق با مندرجات تاریخ هرودوت راجع به مردمان سمت غرب قزاقستان، دریافتم. ویکیپدیا در …

در ولایت مرکز حکومتی امپراطوری ساسانی دو رود فرات و دجله جاری بوده است که کتب پهلوی از اینان تحت نام وهروت و ارنگ (رنگها) نامبرده است ولی ایرانشناسان در تعیین محل وهروت (رود نیک و دارای آب صاف) و اَرنگ (یعنی آب سیلابی) با هم اختلاف دارند گروهی به …

مقدمۀ گفتار: مشکل اول در باره طرح و بررسی این موضوع این است که اکثر ایرانشناسان یا تخصص در تاریخ مدون ایران باستان دارند یا تخصص در اساطیر ایران باستان، نه تخصص در هر دوی آنها. در این باب خصوصاً تخصص کافی در جزئیات تاریخ ماد و تاریخ ملی کیانیان …

شما را به سادگی می‌توان زبان عریان حقایق تاریخی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی ایرانیان به شمار آورد. در جامعه استبداد زده و عقب افتاده و دین زده ایران کارتان کاری است کارستان. اما در برنامه‌هایتان در کنار این اطلاع رسانی ها و افشاگریهای سیاسی و فرهنگی به بررسی و نقد …

در کتاب ارانی (آذریِ) ده ده قورقود، از ایمران (امیران گرجی ها، به معنی بیمرگ) فرزند بکیل (نگهبان دژ) یاد میشود که قهرمانی خود را در عهد غازانخان (خان جنگاور، کی آخسارو، کیخسرو) و بایندرخان (خان آبادگر، کورش، فریدون) در سمت سرزمین گرجستان انجام میدهد. این حماسه یاد آور داستان …

گای لیسترانج در کتاب “جغرافیای تاریخی سرزمینهای خلافت شرقی” مطابق خبر حمدالله مستوفی در نزهة القلوب در ولایت قبادیان از دو شهر مهم به نامهای واشگرد (واشجرد یا ویشگرد) و شومان (محل شادی و خوشی و برکت) نام می برد که با اندکی دقت در نقشۀ این کتاب معلوم میشود …

منابع کهن بین النهرین در پایان هزاره سوم پیش از میلاد در غرب ایران از کوتیان، لولوبیان، هوریان، کاسیان و عیلامیان یاد میکنند و اطلاعاتی از زبان و نام و نشان و آداب و سنن ایشان به دست می دهند. این منابع در جنوب شرق ایران از کشور آراتتا (به …

از بررسی اطلاعاتی که لغت نامۀ دهخدا در باب شرایط جغرافیایی و اقلیمی نوزده روستای غیاث آباد نام ایران به دست می دهد؛ معلوم میگردد که این نام به روستاهایی اطلاق میشده است که معاش و گذرانشان از آب قنات بوده است و غالب این روستاها حدود یازده تایشان هنوز …

در عهد کیکاوس (خشثریته، سومین پادشاه ماد) شخصی با نامها یا القاب ائوشنر (مرد دلیر دانا یا مرد روشن)، ثریته (پناه دهنده) و زال زر  دانا (پیر زرین خردمند) در سرزمین جنگلی سگستان (= کاسپیانه یعنی سرزمین سگپرستان) می زیسته است. زمانی که کیکاوس (خشثریتی) در مقابل سپاه اسرحدون از …

سر معنی گاو رنگ و گرزه ٔ گاورنگ شاهنامه بحثی در محافل ادبی در گرفته است و دو نظر داده شده که هر دو به بیراهه رفتن بوده است. غالباً با استناد به لغت نامه دهخدا گاورنگ به معنی گاو مانند میگیرند. در حالی که رنگ مطابق فرهنگ معین به …

ارنست امیل هرتسفلد باستانشناس و ایرانشناس بزرگ آلمانی بر اساس نام پدر و نام خانوادگی ای زرتشت و سپیتاک و محل حکومتشان بلخ این همانی این دو را در عهد جنگ جهانی دوم اعلام داشته است. ولی این نظر بسیار جالب وی در محافل علمی مورد توجه و کنکاش قرار …

هخامنش | چیش پیش اول | کمبوجیه اول | کورش اول (پسرش آروکو را به گروگان پیش| آشوربانیپال پادشاه آشور فرستاد) چیش پیش دوم (به اطاعت| فرائورت در آمد) کورش دوم سردار کی آخسارو (هوخشتره)  ________  آریارمن سردار کی آخسارو (هوخشتره) (مطابق خبر |کورشنامه گزنفون)                                              | کمبوجیه دوم                                                                     آرشام |                                                                      …

در مجمع التواریخ، کتاب بهمن نامه یا بخشی از آن موسوم که جداگانه به صورت آذربرزین نامه تصنیف گردیده از آذر برزین پسر فرامرز یاد میشود که نامش بدین شکل در شاهنامه یاد نشده است. وی پسر فرامرز (=سامان، سام) و قرین رستم تورگیلی (در واقع عنوان دیگر خودش) در …

گفته شده است درینکویو (یعنی روستای چاههای عمیق) در مرکز ترکیه قرار گرفته است و این شهر زیرزمینی مکشوفه در آن در ۱۳ طبقه در عمق ۸۵ متری زیرزمین ساخته شده است. آن به اندازه ای بزرگ است که میتواند ۳۰،۰۰۰ سکنه را به همراه احشام و غذایشان در خود …

نظر به اینکه در اوستا و کتب پهلوی از نبرد رستم تاریخی (آترادات پیشوای آماردان) و اسفندیار (در واقع هم لقب گائوماته بردیه و هم لقب قاتل او داریوش اول در قرون بعد) سخنی به میان نیامده است. خود این دو به فاصله زمانی بیش از یک قرن از هم …

ایرانشناسان کلمات مَغ و مُغ را به معانی متفاوتی از جمله بزرگوار، انجمنی  و دهش و پاداش گرفته اند که جملگی اسم معنی و صفت هستند و به نظر جامع و واحدی در این باب نرسیده اند. نگارنده قبلاً وجه اشتقاق ما-گا (سخن سنج، سخنور و دانای سرودهای دینی) را …