تا انتخابات: سیزده راه شناسایی خبر جعلی
اپ تلگرام و گروه‌های تلگرامی برایتان خبرهای هیجان‌انگیز به ارمغان می‌آورند؟ عجیب و غریب‌ترین تاریخچه‌ها، عکس‌ها، ویدیوها و رازهای مگو را در لحظه بدست‌تان می‌رسد؟
آنچه در تلفن همراه رای‌دهندگان بانی سرگرمی روزمره می‌شود، بخشی از یک نگرانی جهانی است در زمینه خبرهای جعلی و دروغ‌هایی که از ایران و بریتیش کلمبیا بگیرید تا امریکا و فرانسه، بر رای افراد تاثیرگذار می‌شوند و می‌تواند حتی نتیجه کل یک انتخابات را هم تغییر بدهند.
ولی چطور می‌شود خبرهای جعلی را از آنچه دروغ نمی‌گوید، مجزا کرد؟
یا اینکه بالاخره در انتخابات امریکا آیا پاپ فرانسیس دعا به جان دونالد ترامپ خوانده بود و یا بر علیه‌اش صحبت می‌کرد؟
یا در انتخابات استانی بریتیش کلمبیا، خرس‌های گریزلی، به عنوان گونه‌ای در حال انقراض یک موضوع بااهمیت هستند یا اینکه جمعیت گریزلی‌های بی‌سی مشکلی هم ندارد؟
همان‌طور که انتخابات ریاست‌جمهوری امریکا و برگزیت بریتانیای کبیر ثابت کرد، انتخابات وقت خوبی برای وب‌سایت‌های جعلی، ترول‌ها (نرم‌افزارهایی که در ظاهر آدم‌های واقعی در شبکه‌های اجتماعی ظاهر می‌شوند و دروغ پخش می‌کنند) و دیگر انواع ابزارهای دروغ‌پراکنی است تا به جای خبر واقعی، دروغ دست مخاطب بدهند.
ترول‌ها را البته صاحبان شبکه‌های اجتماعی و اینترنتی تا بتوانند شکار می‌کنند، چون ضعف‌های امنیتی شبکه‌هایشان هستند.
ولی رودرروی این موج گسترده خبرهای جعلی و گوناگونی دروغ‌ها، این شرکت‌ها بیشتر از قبل، از مخاطب می‌خواهند که خود مراقب باشد.
فیس‌بوک اخیرا یک چک‌لیست ده‌گانه در این زمینه منتشر کرد و یک ابزار شناسایی خبر جعلی در دسترس مصرف‌کننده خود قرار داد.
این چک‌لیست در کنار دیگر توصیه‌ها، به فهرست سیزده‌گانه این مطلب شکل داده‌اند.
فهرستی که می‌تواند به مخاطب کمک کند تا در میانه آشوب حرف دوست و آشنا و فامیل و آنچه موبایل و تلویزیون و اینترنت مقابل‌اش می‌گذارد، بفهمد به چه می‌شود اعتماد کرد و چه یک شوخی بی‌مزه بیشتر نیست:
۱ – شک از تیتر مطلب آغاز می‌شود: تیترهای داستان‌های دروغی، اغلب با حروف بزرگ و علامت تعجب و سوال همراه می‌شوند. همچنین رازی مگو را همراه صفت‌های اغراق‌آمیز به کار می‌برند. عجیب و غیر منطقی بودن یک تیتر، راه آغاز شک به کل مطلب است.
۲ – منبع و آدرس اینترنتی‌اش از کجاست: خیلی وقت‌ها نوشته شده منبع بلومبرگ، ولی نوشته نشده که این بلموبرگ دات کام، یک خبرگزاری معروف جهانی نیست، بلکه بلومبرگ دات ما، یک وب‌سایت جعلی است. اسم‌ها را باور نکنید، نگاه بکنید منبع واقعی خبر کجاست.
اگر نوشته‌ای منبعی ندارد، بخصوص اگر حاوی هایپرلینک نیست (لینک کردن یک نوشتن درون یک نوشته دیگر، بدین شکل برخی کلمات و عبارت‌ها با رنگی دیگر دیده می‌شوند و با کلیک بر آنها، می‌تواند وارد مطالب دیگر شد)، به آن شک بکنید.
بعضی‌وقت‌ها به یک کتاب استناد می‌شود. در مراکز داده‌هایی مانند وب‌سایت خانه کتاب نگاه کنید که آیا واقعا چنین کتابی منتشر شده است؟ شاید چنین کتابی وجود نداشته باشد، یا وجود داشته باشد ولی اگر سراغ کتاب بروید، یا حرف دیگری بزند یا اصلا چنین عبارت‌هایی در آن نباشد. نسبت دادن یک نوشته به دیگران، کار خیلی سختی نیست.
۳ – نویسنده‌اش کیست: هر مطلبی نویسنده‌ای دارد، خواه یک اسم واقعی پای مطلب آمده است یا عنوان یک رسانه، وب‌سایت و یا گروه ضمیمه مطلب است. اگر مطلبی با منطق نمی‌خواند، نگاه کنید چه کسی آن را نوشته است.
می‌شود اسامی را در موتورهای جستجوگر مانند گوگل بگذارید و ببینید مطالب چه کسانی را می‌خوانید و پول این نوشته‌ها از کجا آمده است. در حال خواندن مطالبی باشید که یک ماشین آنها را نوشته است، یا یک سازمان امنیتی آنها را پخش کرده باشد.
همچنین جست‌وجوهای اینترنتی نشان می‌دهد که آیا این نویسنده، گروه و یا رسانه، پیش‌تر به جعل خبر متهم شده‌اند یا که نه.
۴ – حواسی جمع اشتباهات: کسانی که کار هر روزه‌شان نوشتن خبر و مطالب رسانه‌ای است، چهارچوب‌ها و اسلوب‌ها نوشتن را بلد هستند، از نرم‌افزارهای مختلف استفاده می‌کنند تا مطالب کم دچار اشتباه بشوند.
در مقابل داستان‌های دروغی، اغلب غلط‌های املایی و نگارشی گوناگونی دارند و متن‌ها حرفه‌ای کار نشده‌اند. ضعف‌های مطلب را جدی بگیرید، این‌ها می‌توانند نشانه‌ای آشکار از سستی محتوای مطلب باشند.
۵ – به تصویرها و ویدیوها دقت کنید: آیا این عکس و یا ویدیو متعلق به همین مطلب است؟ اگر اطمینان ندارید که این تصاویر واقعی هستند، آنها را در موتورهای جستجوگر بگذارید. مثلا می‌توان یک عکس را در آدرس images.google.com آپلود کرد و دریافت این تصویر در حقیقت در کجا منتشر شده و آیا به مطلبی که می‌خوانید، ارتباطی دارد یا که نه.
۶ – به تاریخ انتشار دقت کنید: اگر یک دستگاه مطلبی را نوشته باشد، احتمالا یک تاریخ بیخودی پای مطلب گذاشته شده. ممکن است حتی یک مطلب خیلی قدیمی در اختیار مخاطب قرار گرفته باشد.
همچنین به تاریخ‌های داخل مطلب توجه نشان بدهید. تاریخ‌ها و زمان‌های اشتباه یا غیر عادی، در کنار مواردی که هم‌خوان همدیگر نیستند، می‌تواند نشانه‌هایی از دروغی بودن مطلب پیش‌رویتان باشد.
۷ – به دیگر نوشته‌ها هم مراجعه کنید: تمامی رسانه‌ها، سبک و اصول کاری خودشان را دارند. حتی اگر یک مطلب حقیقی و واقعی باشد، باز هم از نظام یک گروه و یا رسانه گذشته و بدست شما رسیده. برای دریافت خبر، به یک رسانه و یا گروه تکیه نکنید، متنوع و از جاهای مختلف مطالب را بخوانید تا بتوانید روایت‌ها را با هم مقایسه کنید.
۸ – شاید شوخی باشد: آری، شاید کل نوشته‌ای که می‌خوانید فقط یک شوخی است و بعد از این دست و آن دست شدن، مثل یک خبر بدست شما رسیده است. اگر مطلبی با منطق نمی‌خواند، دلیلی پشت آن است و شوخی و طنز، یکی از اصلی‌ترین این دلیل‌هاست.
۹ – خواننده همیشه قاضی نهایی است: این را نباید فراموش کرد که درنهایت ذهن منتقد مخاطب است که تصمیم می‌گیرد چه مواردی را باور کند و چه را رد کند. ذهن منتقد خودتان را تقویت کنید و با هر نوشته‌ای با دیدی منتقد روبه‌رو بشوید. چون یک نوشته برند یک فرد، گروه یا سازمان را خورده، دلیل بر صحت آن نیست.
۱۰ – راحت اعتماد نکنید: نباید سریع حرف هیچ گروه یا رسانه‌ای را باور کرد. وقتی مطلبی توسط یک نفر باز نشر می‌شود، در حقیقت به‌گونه‌ای توسط او تایید شده. راحت اعتماد نکنید و مجانی تبلیغ دیگران را نکنید.
۱۱ – با بقیه صحبت کنید: خبرخوانی محدود به دستگاه‌های دیجیتال نمی‌شود. در مورد رویدادهای زندگی با دوست و فامیل و آشنا، رودررو صحبت کنید. برخی موارد یک نوشته در تلفن همراه به‌نظر درست و منطقی می‌رسد، ولی وقتی به زبان می‌آید، لنگ می‌زند.
۱۲ – نظر یک متخصص را بپرسید: به‌جای اینکه نقل‌قول منتسب به یک متخصص را باور کنید، می‌شود سراغ یک متخصص بروید.
مثالش تغییرات اقلیمی است. به حرف برخی سیاستمدارها باشد، علم در مورد آن هنوز به نتیجه نرسیده است. ولی اگر یک سر به دانشگاه بریتیش کلمبیا (یو‌بی‌سی) یا یک مرکز علمی معتبر دیگر بزنید، تغییرات اقلیمی مبحثی است که دهه‌هاست اثبات شده و بحثی در موردش وجود ندارد. صحبت کنونی راه‌های مهار آن یا راه‌های رودررویی با عواقب آن است.
۱۳ – برای خبر پول خرج کنید: مشترک مجله‌ها و رسانه‌هایی که به سلیقه شما نزدیک هستند بشوید. در امریکای شمالی، اشتراک روزنامه و مجله از خرید موردی آنها ارزان‌تر تمام می‌شود. بدین شکل شما هم مرتبط خبرهایی را می‌خوانید که به شکل تخصصی تهیه شده‌اند، هم اینکه به روزنامه‌نگاری حرفه‌ای کمک می‌کنید.
درنهایت فراموش نکنید که راست و دروغ خبرها بالاخره مشخص می‌شود، ولی نتیجه انتخابات را نمی‌شود تغییر داد: برتانیا بالاخره از اتحادیه اروپا جدا می‌شود و دونالد ترامپ الان رییس‌جمهور امریکاست. تصمیم‌هایی که نه فقط بر زندگی مردم محلی که بر زندگی بقیه انسان‌های جهان هم تاثیر می‌گذارند.
- درباره نویسنده:
- تازه‌ترین‌ها:
In touch with the Iranian cultural diaspora.
Shahrgon is an online magazine for Canada’s Iranian cultural diaspora and Persian-speaking languages.
Shahrgon started working in Vancouver, Canada, in 1992 with the publication “Namai Iran” and then in the evolution of “Ayandeh” and “Shahrvand-E Vancouver,” it transformed into Shahrgon.
Shahrgon; The magazine of the Iranian cultural diaspora;
شهرگان مجله‌ی دیاسپورای ایران فرهنگی در ونکوور کانادا از سال ۱۹۹۲ با نشریه‌‌ی «نمای ایران» آغاز به‌کار کرده و سپس در فرگشتی از «آینده» و «شهروند ونکوور» به شهرگان فراروئید
