جنگ و ظهور ابرقدرت انرژی
رفتار سیاسی ترامپ و یا هر رئیس جمهور آمریکا نمیتواند شخصی باشد. همگان متفقالقول هستند که شبکهای از نخبگان تحت نام «اتاق فکر» در هر کشوری سیاستهای کلان را تدوین و طراحی مینماید و برای اجرا به مسئولان ابلاغ میکنند. تنها تفاوت در نحوه اجرا میباشد. مثلاپذیرش پایتخت اسرائیل به اورشلیم توسط همان اتاق فکر در سال ۱۹۹۵ به تصویب کنگره آمریکا رسیده بود اما ترامپ آنرا اجرائی کرد. نگاهی به کتاب کمیته ۳۰۰ افشاگر حضور یک محفل نامرئی مجازی با حضور اشخاص حقیقی است که بر جهان حکمرانی دارند.
نوآمی کلاین:
دعوای سوریه جنگ بین شیعه و سنی نیست بلکه ذخایر عظیم گاز کشف شده در سوریه چشم جنگ طلبان و محافل نفتی را حریص کرده است
خانم نوآمی کلاین نویسنده مبارز کانادائی و نویسنده کتاب مشهور”دکترین شوک” بسیاری از لابیهای سرمایهداری جهانی را افشا و چگونگی زمینه سازی سیاستهای نابهنگام و اخبار زلزلهوار را توضیح دادهاست. ایشان در همان اوائل جنگ سوریه با استناد به اسناد و مدارک اعلام نمود دعوای سوریه جنگ بین شیعه و سنی نیست بلکه ذخایر عظیم گاز کشف شده در سوریه چشم جنگ طلبان و محافل نفتی را حریص کرده است و موضوع ایجاد خط لوله گازی ایران – عراق – سوریه – اروپا از دیگر محورهای جنگ سوریه بوده است. خانم نوامی کلاین در واقع اولین کسی بوده که بصورت مستدل ثابت میکند قدرت چگونه از فاجعه سود میبرد؟
موضوع نقشه راه جدید خاورمیانه (New Road Map) از زمان بوش پسر در حمله به عراق مطرح ولی مختصات و مولفههای آن افشا نشد تا اینکه باراک اوباما در مناظرات انتخاباتی دور دوم مطرح کرد که اولویت آمریکا آسیا و چین است نه خاورمیانه. بعدا مشخص شد آمریکا در دوران نفت یکصددلاری توانسته به تکنولوژی استخراج نفت از قلوه سنکها یا هیدروکربورهای نفتی دست یابد که بنام انقلاب شیل نفتی مشهور گشت. حضور راهبران صنعت نفت آمریکا در کابینه ترامپ مشخص نموده کارتلهای نفتی وبازیگران بازارهای مالی دست بالا را در سیاستهای دولت دارا هستند. از طرف دیگر اروپا و چین بهعنوان رقبای اصلی اقتصادی آمریکا حریص نفت ارزان هستند تا رشد اقتصادی خود را حفظ نمایند اما آمریکا بهعنوان تنها قدرت جهانی دارنده نفت (باستثای روسیه) در صدداست با اعمال سیاستهای نفتی شوک آور، اروپا و چین را بهزانو در آورد زیرا برای آمریکا قابل تصور نیست که بعد از آنهمه هزینه در برپائی جنگ ستارگان و تلاش برای فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، شاهد رقبای جهانی باشد و شیرینی پیروزی بر شوروی را به تنهائی نچشد! با این توصیف به نکات افشا شده زیر توجه نمائید تا دریابید خطر جنگ محتمل کجاست و چرا اروپا تلاش دارد برجام را بههرطریق ممکن حتی با تغییرات حفظ نماید و یا چین چرا حاضر شده در قبال تمکین ایران منابع مالی بازسازی در اختیار ایران قرار دهد!
آمریکا در دوران نفت یکصددلاری توانسته به تکنولوژی استخراج نفت از قلوه سنکها یا هیدروکربورهای نفتی دست یابد که بنام انقلاب شیل نفتی مشهور گشت.
جورج بیکر، رییس گروه موسوم به تولیدکنندگان براى صادرات نفت خام آمریکا، پس ازتصویب لغو ممنوعیت ۴٠ ساله صادرات نفت خام این کشور در دسامبر ٢٠١۵ ( آذر ماه ١٣٩۴)، هدف اساسى و سیاست پشت پرده این استراتژى را آشکار و گفته بود” اکنون که ما زمین بازى را مسطح کردهایم؛ آمریکا سرانجام این فرصت را دارد که پتانسیل کامل کشور به عنوان یک ابر قدرت انرژى را محقق کند. براى تحقق همین راهبرد است که دولت ترامپ تسلط بر بازار جهانى انرژى را در دستور کار اساسى خود قرار داد. بههمین علت ترامپ در راستای برنامههای بزرگ کارتلهای نفتی براى تحقق زود هنگام این استراتژى، سیاست خروج از برجام و برپایى یک جنگ را در خاورمیانه برگزیده است. حال سوال مهم این است که تحقق استراتژى ابر قدرت انرژى شدن آمریکا و تسلط بر بازار جهانى انرژى چه ارتباطى با لغو برجام و بر پایى جنگ دارد؟ پاسخ را باید در جغرافیاى انرژى آمریکا و دیگر تولیدکنندگان و نیز مصرفکنندگان این ماده حیاتى جست.
واقعیت آن است که نفت همچنان قدرت اول و ارزان انرژى جهان محسوب مىشود، آمریکا فقط داراى ۴٨ میلیارد بشکه از این ذخیره حیاتى است. کوچکى این رقم را زمانى بهتر درمىیابیم که آن را در کنار ذخیره اثبات شده ٣٠٠ میلیارد و ۵٠٠ میلیون بشکه اى ونزوئلا و ٢۶۶ میلیارد و ۵٠٠ میلیون بشکهاى عربستان و ١۵٨ میلیارد بشکهاى نفت ایران و ١٠٩ میلیارد و ۵٠٠ میلیون بشکه اى نفت روسیه قرار دهیم. ذخیره ۴٨ میلیارد بشکهاى گویاى آن است که آمریکا تنها ٢/٢ درصد از کل نفت متعارف جهان را در اختیار دارد. این در حالى است که این کشور با مصرف ١٩ میلیون بشکه در روز در راس کشورهاى مصرفکننده جاگرفته است.
ترامپ در راستای برنامههای بزرگ کارتلهای نفتی براى تحقق زود هنگام یک ابر قدرت انرژى، سیاست خروج از برجام و برپایى یک جنگ را در خاورمیانه برگزیده است.
اما واقعیت مهم دیگر نیز آن است که از سال ٢٠٠٨ و با دستیابى آمریکا به فناورىهاى نوین و پیشرفتهاى مانند فناورى شکست هیدرولیکى، امکان تولید و بهرهبردارى از ذخایر عظیم نفت شیل براى این کشور فراهم شد. بهرهبردارى از نفت شیل که به انقلاب نفتی مشهور شده بنا بر گزارش مؤسسه ریستاد انرژى نروژ در سال ١٣٩۵، به یکباره ذخایر نفتى آمریکا را به ٢۶۴ میلیارد بشکه افزایش داده است. افزایشى که با اکتشافات جدید میادین خشکى و فراساحلى شیل همچنان رو به صعود دارد و میتواند تولید نفت ایالات متحده را به مرز ١۴میلیون بشکه در روز برساند. براساس ارزیابی یک شرکت مطالعاتی مستقل نفت و گاز بنام ریستاد انرژی(Rystad Energy) در نروژ، ذخایر نفتِ قابل استحصالِ آمریکا در حال حاضر بیش از ذخایر روسیه و عربستان سعودی است. باستناد این گزارش تحقیقی مستند که پیرامون ذخایر انرژیهای فسیلی در سراسر جهان صورت گرفته، در آمریکا حدود ۲۶۴ میلیارد بشکه ذخایر نفتی، در روسیه ۲۵۶ میلیارد بشکه و در عربستان سعودی نیز ۲۱۲ میلیارد بشکه وجوددارد.
بر اساس همین گزارش، بیش از نیمی از ذخایر نفت آمریکا نفت شِیل است به طوری که ایالت تگزاس به تنهایی بیش از ۶۰ میلیارد بشکه نفت شیل دارد.
نفت شِیل نفت نامتعارفی است که از فرآوری خردههای سنگ نفتزا (شِیل نفتی) به دست میآید. مواد آلی درون این سنگها طی فرایندهایی به نفت و گاز مصنوعی تبدیل میشوند.آقای پِرمگنوس نیسون، تحلیلگر ارشد شرکت ریستاد انرژی با اشاره به ذخایر بالای انرژی فسیلی در آمریکا گفته: «سه سال پیش ایالات متحده پس از روسیه، کانادا و عربستان سعودی قرار داشت» اما حالا اوضاع تفاوت کرده است. ریستاد انرژی در این تحقیق ۳ ساله همچنین از وجود حدود ۶۰ هزار حوزه نفتی کشف شده در سراسر جهان خبر داد که حدود ۲.۱ تریلیون بشکه ذخایر دارند؛ این ذخایر حدود ۷۰ برابر میزان تولید کنونی یعنی حدود ۳۰ میلیارد بشکه نفت خام در سال است.
گزارشات ریستاد نشانداده که کشورهای روسیه، آمریکا، چین، آرژانتین، لیبی، استرالیا، ونزوئلا، مکزیک، پاکستان و کانادا بهترتیب بالاترین میزان ذخایر گازی شیل را دارا هستند. اما در حال حاضر فقط آمریکا به تکنولوژی استخراج نفت. گاز شیل دست یافته است و مبالغ عظیمی طی دهه قبل در این زمینه با قیمتهای نفت بالای یکصد دلار دربشکه در این زمینه سرمایه گذاری کرده بود.
انقلاب حفارى شیل در حالى بازار جهانى انرژى را متحول کرده که بنا بر تحلیل دانیل یارگین، “اوپک به شیر پیر و موجودى بى آزار و بدون دندان تبدیل شده است”. او معتقداست “پیشرفتهاى فناورى در سالهاى اخیر تولید نفت شیل را براى آمریکا در قیمتهاى پایین نفت هم سود آور کرده است و جبهه اوپک و روسیه به خوبى از این موضوع آگاهند”. و دقیقا بههمین علت بود که آقای اوباما تاکید داشت دیگر خاورمیانه اولویت سیاسی آمریکا نیست! در همین راستا مدتهاست محافل نفتی و کارتلهای اسلحه در انتظارند که با خروج آمریکا از برجام و بازگشت تحریمهاى نفتى ایران، بازار فروش را براى نفت آمریکا مساعد مىکند و وقوع جنگى فراگیر در منطقه قیمتهاى نقت را به ارقام نجومى ٢٠٠ تا ٣٠٠ دلار در هر بشکه افزایش مىدهد. واقعهاى که عربستان و روسیه بىصبرانه انتظار آن را مى کشند. اما عربستان باید اضافه دریافت را صرف تامین مالی این جنگ نماید زیرا عربها خود به تنهائی از پس ایران بر نخواهند آمد و ناتوی عربی در عمل به پادوی آمریکائی تبدیل شده است.
سیر حوادث نشان میدهد سرعت رویدادها در منطقه براى رسیدن نفت به ارقام نجومى به حدى است که دیگر نگرانىها به خروج آمریکا از برجام جاى خود را به نگرانى از وقوع جنگ در منطقه داده است. جنگى که تحلیلگران، نمایش مضحک نتانیاهو پیرامون سرقت اسناد هستهای ایران، مقدمه وقوع آن مىدانند و قطع بدون مقدمه روابط دیپلماتیک مراکش با ایران و حمایت زود هنگام و شتاب زده کشورهاى حاشیه خلیج فارس از اقدام مراکش، نگاه تحلیلگران جهان عرب را بر این نکته معطوف داشته است که ممکن است دومینو قطع روابط کشورها با ایران در پیش باشد. تاکید جیمز متیس بر وقوع جنگ بین اسرائیل و ایران، تاکید بن سلمان بر اینکه اکنون مسئله فلسطین در اولویت عربستان و عربها نیست بلکه مهار نفوذ منطقهاى ایران در اولویت است و سکوت معنىدار روسیه در این میان همه و همه نشانههایى از آن است که آمریکا در صدد برپایى یک جنگ بزرگ منطقهاى با محوریت ایران و اسرائیل در خاورمیانه است. همگان میدانند که اسرائیل بدون جنگ امنیت ندارد و نمیتواند آمریکا را بدوشد و اساسا فلسفه وجود اسرائیل ایجاد تنش در منظقه است تا دولتهای نظامی آن بتوانند پابرجا بمانند. از طرف دیگر نگارنده از حداقل چهار سال پیش نوشتهام حتی اگرقرار باشد به ایران حملهای صورت گیرد توسط آمریکا و اسرائیل نخواهد بود بلکه یک کشور مسلمان منطقه این وظیفه تکلیفی را بر عهده خواهد گرفت که در شرایط فعلی بهترین کاندید اجماع عربی به رهبری عربستان تحت پوشش آمریکا و اسرائیل خواهد بود تا احساسات جهان اسلام نیز جریحه دار نشود!؟
قطع بدون مقدمه روابط دیپلماتیک مراکش با ایران و حمایت زود هنگام و شتاب زده کشورهاى حاشیه خلیج فارس از اقدام مراکش، نگاه تحلیلگران جهان عرب را بر این نکته معطوف داشته است که ممکن است دومینو قطع روابط کشورها با ایران در پیش باشد.
درصورت وقوع چنین جنگی نفت ایران و حتی احتمالا عربستان از بازار حذف و نفت خلیج فارس دچار افت شدید خواهد شد تا قیمت جهانی بتواند بهبالای یکصددلار برسد تا در آن شرایط دکلهاى حفارى شیل میلیونها بشکه نفت را وارد بازار خواهند ساخت و هزاران شغل در آمریکا ایجاد خواهد کرد. در مقابل، با افزایش سرسام آور قیمت نفت، اقتصاد چین با واردات روزانه بیش از ۱۲ میلیون بشکه دچار ضربههاى هولناک خواهد شد و نرخ برابری دلار به یورو و سایر ارزها بسرعت افزایش و قدرت آمریکا را برای بازپرداخت بدهیهایش چندین برابرخواهد نمود. البته در چنین شرایط صادرات نفت روسیه به شرایط قبل از فریز نفتى باز خواهد گشت و پوتین هم لذت فروش با قیمتهاى نجومى را دوباره تجربه خواهد نمود. نتیجه این حنگ براى خاورمیانه هر چه باشد، رؤیاى ابر قدرت انرژى شدن را براى آمریکا فراهم میکند. بررسی تاریخ جنگهای جهانی اول و دوم نشان میدهد مانون شروه جنگ همیشه در اروپا بوده است در حالیکه بنظر میرسد ترامپیسم درصدداست کانون جنگ فعلی را که ناچاریم آنرا جنگ سوم بنامیم خاورمیانه خواهد بود.
تاکید جیمز متیس بر وقوع جنگ بین اسرائیل و ایران، تاکید بن سلمان بر اینکه اکنون مسئله فلسطین در اولویت عربستان و عربها نیست بلکه مهار نفوذ منطقهاى ایران در اولویت است و سکوت معنىدار روسیه در این میان همه و همه نشانههایى از آن است که آمریکا در صدد برپایى یک جنگ بزرگ منطقهاى با محوریت ایران و اسرائیل در خاورمیانه است.
مطالعه تاریخ آمریکا نشان میدهد که در آمریکا جنگ با تداوم فعالیت باندهای قدرت گره خورده بطوریکه در یکصد سال اخیر آمریکا در بیش از ۵۰ جنگ شرکت نموده است لذا جنگ همیشه بهعنوان یک راهنما در دستور روز رهبران آن بوده با این تفاوت که در شراط فعلی قدرت نظامی آمریکا بر خلاف دهههای تا هشتاد میلادی و با حدود ۶۰۳ میلیارد دلار هزینه نطامی، بلامنازع میباشد.
نمایه زیر وصعیت ذخایر شیل گاز جان را نمایش میدهد:
Technically Recoverable Shale Gas Resources by Country | |
Country | Reserves |
Algeria | ۲۳۱ |
Argentina | ۷۷۴ |
Australia | ۳۹۶ |
Bolivia | ۴۸ |
Brazil | ۲۲۶ |
Canada | ۳۸۸ |
Chile | ۶۴ |
China | ۱,۲۷۵ |
Colombia | ۱۹ |
Denmark | ۲۳ |
France | ۱۸۰ |
Germany | ۸ |
India | ۶۳ |
Libya | ۲۹۰ |
Lithuania | ۴ |
Mexico | ۶۸۱ |
Morocco | ۱۱ |
Netherlands | ۱۷ |
Norway | ۸۳ |
Pakistan | ۵۱ |
Paraguay | ۶۲ |
Poland | ۱۸۷ |
South Africa | ۴۸۵ |
Sweden | ۴۱ |
Tunisia | ۱۸ |
Turkey | ۱۵ |
Ukraine | ۴۲ |
U.K. | ۲۰ |
United States | ۸۶۲ |
Uruguay | ۲۱ |
Venezuela | ۱۱ |
Western Sahara | ۷ |
Total (rounded) | ۶,۶۲۲ |
Reserves are in trillions of cubic feet. |
آقای گورباچف رئیس جمهور معزول شده اسبق شوروی اخیرا مدعی شده که هفت تریلیون دلار اسلحه در انبار خاورمیانه هست که در جنگ نهایی با ایران باید مصرف شود. مضافا بازسازی ایران ۱۵ تریلیون دلار هزینه دارد. ضمنا دوباره باید این زرادخانه ۷ تریلیون دلاری برای نابودی عربستان تجهیز شود تا بازسازی عربستان ۲۰ تریلیون دلار هزینه برای عربستان و درآمد برای شرکتهای بزرگ نفتی و پیمانکاری بینالمللی بهمراه آورد. اینها تنها بخشی از سیاستهای جمهوریخواهان و کارتلهای بزرگ اسلحه برای منطقه خاورمیانه و فروش اسلحه است. کارتلهای بزرگ اسلحه، ۴ منطقه مشابه خاورمیانه طراحی کردهاند که حداقل تا ۲۰ الی ۳۰ سال آینده بازار فروش تسلیحات نظامی خود را تضمین کنند اما روی دیگر سکه و یا چشم اسفندیار همه این تحلیلها عملکرد دولتها و ملتهای منطقه است که میتواند چنانچه هوشمندانه صورت گیرد شبح جنگ را به کارناوالی بر علیه نئولیبرالهای جهانی تبدیل کند. واقعیت آن است که پروژه مشترک ریگان – تاچر در جهان غرب یک هدف اساسی بیشتر نداشت و آنهم جنگ علیه فعالیتهای جمعی مردم، در هم شکستن سندیکاها و اتحادیههای کارگری و مردمی که دیگر کسی یارای مقابله با برنامههای فاشیستی و ضدانسانی هیات حاکمه را نداشته باشند، اما حقیقت آناست که در میان جامعه مهارشده آمریکا توانمندیهای مردمی و رسانهای هنوز وجود دارد که میتواند با ایجاد چالشهای جدی ترامپ و باندهای قدرت را هراسان سازند. شاید این تصور که بازرس مولر پرونده ترامپ را بجائی کشانیده که وکیل راست گرای ترامپ آقای جولیاتی (شهردار اسبق نیویورک) هم قانع شده که ترامپ مقصر است و افشاگریهای اخیر روزنامه نیویورک تایمز چنانچه با عکسالعمل مناسب مردمی در آمریکا مواجه شود. در این میان نقش رسانههای اجتماعی و تکنولوژی و تکنیکهایی که به واسطه رسانههای اجتماعی وجود دارند، و فرصت بیان پیام صلح و آشتی را به سراسر دنیا فراهم میکنند؛ فرصتی که تا پیش از این هرگز در کار نبود و این فرصت بسیار مهم و تاثیرگذار خواهد بود و میتواند اجرای برنامههای جنگی نئوفاشیستها را به تعویق اندازد کما اینکه بنظر میرسد کشورهای اروپائی که آمادگی حضور در سناریوی اخیر آمریکا را ندارند، بهمراهی چین در صدد مقابله با برنامه ترامپ (و نه دفاع از ایران) هستند.
برای بازخوانی و بازیابی حقوق عمومی مردم منطقه راهکاری مگر اتحاد بین فعالان ضد جنگ و حامیان آزادی و دمکراسی خواهی وجود ندارد. در این میان درسگیری از جنگ عراق با ایران، عراق با کویت، فروپاشی عراق و لیبی و سوریه و انتخابات اخیر عراق و تمایلات روسها مبنی بر خروج همه نیروهای بیگانه از سوریه (منجمله ایران)، میتواند رهبران کشور را باین نتیجه برساند که هرگونه خطای استراتژیک کشور و منطقه را به کام آتش میکشاند و آرزوی دیرین دشمنان ایران زمین و کشورهای عرب منطقه در فروپاشی ایران محقق خواهدشد. برای یادآوری به کسانیکه ممکناست دل در عشق روسیه بسته باشند، ذکر سرنوشت صدام حسین و قذافی در عراق و لیبی که هر دو عشق در قدرت شوروی سابق داشتند، نمایه مقایسه توانمندیهای ارتش دو کشور آمریکا و روسیه خالی از فایده نیست اگر چه نگارنده اعتقاد دارد تکلیف جنگ را همیشه جنگ افزار تعیین نمیکند.
مقایسه قدرت نظامی آمریکا و روسیه
روسیه | آمریکا | شرح |
۴/۱۴۲ | ۳/۳۲۱ | – میلیون نفر جمعیت |
۴۷ | ۱۲۰ | میلیون نفر نیروی آماده به خدمت |
۰.۷ | ۴/۱ | نیروی نظامی در خدمت میلیون نفر |
۴/۲ | ۱/۱ | نیروی نظامی ذخیره میلیون نفر |
۳٫۵۴۷ | ۱۳٫۴۴۴ | هواپیما (تمام انواع) |
۱٫۲۳۷ | ۶٫۰۸۴ | هلیکوپتر |
۴۷۸ | ۹۵۷ | هلیکوپتر هجومی |
۱٫۴۳۸ | ۲٫۷۸۵ | هواپیمای جنگنده |
۷۵۱ | ۲٫۳۰۸ | هواپیمای رهگیر |
۳۷۰ | ۲٫۷۷۱ | هواپیمای آموزشی |
۱٫۱۲۴ | ۵٫۷۳۹ | هواپیمای ترابری |
۱۵٫۳۹۸ | ۸٫۸۴۸ | تانک |
۳۱٫۲۹۸ | ۴۱٫۰۶۲ | خودرو زرهی |
۵٫۹۷۲ | ۱٫۹۳۴ | توپ خودکششی |
۴٫۶۲۵ | ۱٫۲۹۹ | واحد توپخانهای |
۳٫۷۹۳ | ۱٫۳۳۱ | سیستم پرتاب موشک |
۱٫۱۴۳ | ۳۹۳ | کشتی تجاری |
۳۵۲ | ۴۱۵ | ناوگان دریایی |
۱ | ۱۹ | ناو هواپیمابر |
۶۰ | ۷۵ | زیردریایی |
۴ | ۶ | ناوچه |
۱۵ | ۶۲ | ناوشکن |
۸۱ | ۰ | ناو سبک |
۴۵ | ۱۱ | شناور جنگی |
۱۴ | ۱۳ | شناور گشتی |
۵۹۹ | ۱۷٫۲۶۰ | بدهی خارجی – میلیارد دلار |
۴۶ | ۵۸۱ | – میلیون دلار بودجه دفاعی |
۳۷۷ | ۱۳۰ | – -میلیارددلار ذخیره طلا |
۳٫۵۷۷ | ۱۷٫۳۵۰ | – تولید ناخالص داخلی بقیمت برابری قدرت خرید- میلیارددلار |
۴/۷۵ | ۱۵۵.۹ | نیروی کار- میلیون نفر |
۱/۱۰ | ۶/۸ | تولید نفت – میلیون بشکه |
۳/۳ | ۱۹ | مصرف نفت – میلیون بشکه |
۸۰ | ۵/۳۶ | نفت کشف شده -میلیارد بشکه |
۹۸۲٫۰۰۰ | ۶٫۵۸۶٫۶۱۰ | طول جاده – کیلومتر |
۸۷٫۱۵۷ | ۲۲۴٫۷۹۲ | طول راه آهن – کیلومتر |
۱۰۲٫۰۰۰ | ۴۱٫۰۰۹ | طول راه آبی – کیلومتر |
۳۷٫۶۵۳ | ۱۹٫۹۲۴ | خط ساحلی (کیلومتر) |
۲۲٫۴۰۸ | ۱۲٫۰۴۸ | مرز مشتک – کیلومتر |
۱۷٫۰۹۸٫۲۴۲ | ۹٫۸۲۶٫۶۷۵ | مساحت -کیلومترمربع |
۰٫۰۹۶۴ | ۰٫۰۸۹۷ | امتیاز کلی |
منابع:
- انقلاب بعدی در انرژی – نفت شیل تحقیق منتشر شده موسسسه مشاورهای PWC . اصل مقاله را در لینک زیر مطالعه فرمائید
https://www.pwc.com/ng/en/publications/global-shale-report.html
- گزارش بررسی سالانه نفت و گاز شیل توسط شرکت ریستاد در لینک زیر
- درباره نویسنده:
- تازهترینها:
غلامحسین دوانی؛ پژوهشگر اقتصادی و عضو انجمن اقتصاددانان حرفهای بریتیش کلمبیا و از اعضای حسابداران خبره آمریکای شمالی