نقد و تحلیلی بر انیمیشن (شام اقلیت) ساخته اتناسیوس واکالی
شام برای چند نفر / Dinner For Few) به کارگردانی: اتناسیوس واکالی
نوشته رویا مولاخواه
رویا مولاخواه
(شام برای چند نفر / Dinner For Few) به کارگردانی اَتناسیوس واکالیس محصول سال ۲۰۱۴ یونان و آمریکا است. این انیمیشن نُه دقیقه و یازده ثانیه به صورت نقاشی متحرک ساخته شده و در فضاهای مجازی یوتیوب و آپارات بازخورد زیادی داشته است. شخصیت‌پردازی در این انیمیشن کوتاه سمبولیک و کارکرد نشانه‌شناسی دارد و در تبیین کاراکترها نگاهی جامعه‌شناسانه و پرداختی درونی دارد. شاخصه‌ی اصلی این انیمیشن شکل حلقوی تاویل یا پایانِ ممتد و باز داستان به شیوه‌ی مدرن می‌باشد. جایی‌که می‌توان رویداد داستان را بارها و بارها در دگردیسی مکرر انیمیشن به مثابه ی تاریخ، مرور کرد. طوفان، هتلی با کاغذدیواری‌های‌منقش، و دستگاهی که هرچه در آن می‌ریزی تبدیل به غذا می‌کند،
در راستای داستان تاویلی مناسبتی با کنش هرمنوتیک داستان دارند. نیچه می‌گوید «چیزی به نام پدیده‌ی اخلاقی وجود ندارد، آنچه هست تفسیر اخلاقی پدیده‌هاست».در این پرداخت نُه دقیقه‌ای، اخلاق در راستای سیاست، جزیی از کلِ نمایش سیستماتیک جوامعی را با نماد و ضرورت کارکترهای‌حیوانی که هرکدام نقشی نشانه‌ای دارند در کنش‌های‌ذهنی انسانِ مدرن به شیوه‌ی استثمارگونه‌ای به نمایش می‌گذارد و در این شیوه‌ی بقا در نظام‌های استثماری، موقعیت توده‌ها را به‌شکلی که در انیمیشن نشان داده می‌شود وابسته به اقتصاد می‌نمایاند.
خوک‌ها که هرکدام نماینده‌ی طبقه‌ای از دولت‌مردانِ نظامی سیاسی‌اند با هیبت یک خوک، اشاره‌ای به داستان قلعه‌ی‌حیوانات دارد. و نیز خوک در فرهنگِ غربی نماد ثروت‌اندوزی، جمع‌آوری پول و زندگی آزمندانه است. در بیشتر کتاب‌های داستانِ کودک در این فرهنگ، برای آموزش سواد مالی، از این حیوان استفاده شده و قلک‌ها به شکل خوک ساخته می‌شوند. درفرهنگ ایرانی-اسلامی، خوک تصویر مثبتی ندارد. چون از دسته جانوران غیر اهلی به شمار می‌رود، نه سودمند است و نه محبوب. از آن جهت که نجس است و خوردن گوشت آن حرام، نمی‌توان و نباید از آن به عنوان نماد آموزش سواد مالی بهره برد. جلوه این حیوان در گسترۀ ادبیات فارسی، در واژه «گراز» به چشم می‌آید. گراز که نامش از ریشه اوستایی «وُراز» گرفته شده، همان خوکِ نر است و در ادب فارسی گاه به زورمندی آن اشاره شده و کنایه از ظالم و ستمگر است.
انتخاب خوک برای دولت‌مردانی که سر میز شام به مثابه‌ی تابلوی شام آخر نشسته‌اند استعاره‌آمیز و پیوستی سمبولیک با شخصیت‌هایی است که در نظام معیوب استثماری به دور خوان منابع ملی مشغول حیف و میل می‌باشند. گربه‌ها سیاه و سفید، استعاره‌ای تاویل‌مند از ملت و توده‌های فرودستِ جامعه هستند که در طبقه بندی اقتصادی در پایین‌ترین سطح درآمد هستند و امری جز سیرکردن شکم ندارند. گفته می‌شود که اسطوره‌شناسی گربه‌ها به حدود ۹۵۰۰ سال گذشته باز می‌گردد. آنها موضوع افسانه‌ها و داستان‌ها و نقاشی‌های بسیاری بوده‌اند. در مصر باستان، گربه حیوان مقدسی بود و با خدایان هم مرتبه بود. گفته می‌شد که باستِت (یکی از خدایان مصر باستان) در هیبت گربه ظاهر می‌شد. گربه‌ی سفید نماد روح و روان و معنویت است ودارای یک حس ذاتیِ صلح است. و گربه سیاه نماینده‌ی تلخی تیرگی و نحسی است. جمع این اضداد نمایانگر فقرِ فرهنگی و فقر اقتصادی توامان در نظام هایی است که به شیوه‌ی غیر دموکراسی بر پایه صرف منابع ملی و استثمار توده‌ها شکل گرفته‌اند، دیده می‌شود. زیر این خوان گستره، افعی‌هایی به شکل زنجیر که نمایان نیست پاهای دولت‌مردان را به میز انتصاب‌شان قفل کرده است. چنانکه یکی از گربه‌ها به طوری ناگهانی متوجه این زنجیرها می‌شود و نگاه وحشت‌زده و متعجب گربه با موسیقی انیمیشن در یک اوج گیری، مخاطب را از تعلیقی که در سیالیت انیمیشن تاویل را به عقب رانده، از کشف و شهود و پیوند بین دال و مدلول این سوبژه ، شگفت زده می‌کند. انتخاب نام داستان و اتیمولوژی آن، در بهره‌بری معدودی از افراد سفره‌ی ملی موقعیت منتسب با مفهوم نمایشی انیمیشن و در راستای واقعیت امپریالیسم شکل موجهی از برده‌داری را در اول انیمیشن، نشان می‌دهد.
تطبیق یا تضاد شام اقلیت با شام آخر :
شام آخر (Last Supper) تفسیر رویدادی است که در هر چهار انجیل شرح داده شده است. یک شب قبل از خیانت به مسیح توسط یکی از حواریون وی، عیسی ناصری آنها را برای صرف شام گرد هم جمع می‌کند.او به حواریون می‌گوید که می‌داند چه سرنوشتی در انتظار وی است. مسیح برای نشان دادن این که همه‌ی آنها در نزد خدا یکسان و برابر هستند، پاهای حواریون را می‌شوید.در حین شام خوردن، مسیح به حواریون شیوه دقیق چگونگی مناسک شام خوردن به یاد وی را می‌گوید. این اولین مراسم شکرگزاری یا عشای ربانی است که تا به امروز نیز برگزار می‌شود.
در شام اقلیت، مناسکی نیست و پاها به جای مبری و پاک‌شدن، در قید لذات دنیا و افعی‌هایی هستند که نماد و سمبل میرایی و نگهبان گنجی هستند که به دست انسان نمی‌رسد.در پس زمینه‌ی شام آخر پنجره‌های گشوده، فراخنای انبساط روح و گشایشی معنوی را نشان می‌دهد اما دیوارهای شام اقلیت با تصاویر از منابعی مادی است که در چپاول دولت‌مردان خوک‌صفت در حال چپاول شدن است.تا جایی که دیگر چیزی برای خوردن و چپاول نمی‌ماند. گربه‌ها کودتا می کنند و توسط موش کوکی_ابزاری مصنوعی_برای مدتی فریب داده می‌شوند تا فشارهای اقتصادی را هضم کنند. کارکرد موش کوکی اهرم انبساط است. شبیه شایعه‌ها، رویدادها، حوادث، اخبار سلبریتی‌ها، و عناوین درشت‌نمایی‌کاذب که در تاویل روانشناختی در طبقه ی فرودست از لحاظ فرهنگی به شدت دنبال می‌شود.
مهم‌ترین کاراکتر این انیمیشن، گارسن است. گارسن شخصیت یا مجموعه از عمال یا عوامل پشت پرده‌ای است که در انتصاب افراد بر میز شام، نقش اصلی را ایفا می‌کند. حتی در سفره‌هایی که انتقادهای اساسی بر نظام‌های سرمایه‌داری دارند، و افراد از بطن اجتماع را بر گرد این میز نشانده است .در بخش پایانی انیمیشن گربه‌ها انقلاب می‌کنند و قدرت را بدست می‌آورند نسل اول به مثابه‌ی ببر است که بر میز منابع ملی سرخوش از پیروزی و اعدام شکم خوارگان سرمست است. اما دستان پنهان_گارسن_روند بهره‌بری یا استیلای معدودی بر کل را از سر می‌گیرند و نسل بعد انقلاب گربه‌هایی که در نهایت با انتخابات مردمی بر سر میز دولت یا همان شام نشسته‌اند. سایه‌های روی دیوار نمایانگر این است که گربه‌ها که نسل بعد کودتا یا انقلاب هستند و از بطن تودهکها سر برآورده‌اند در نهایت خوک می‌شوند.اما برگه‌های رای قاشق چنگال است. این استعاره‌ی مفهومی کارکردی روان‌پردازانه دارد و هر رای«آری»ابزاری برای چپاول اقلیت بر سهم اکثریت است.این چرخه با پایان دوار افق معنایی دایره شکلی دارد که می‌تواند مفهومی جامعه شناختی در نهادی کوچک مثل یک اداره تا یک کشور و حتی تا سطح جهانی را باز نمایی کند.
——————————–
منابع:
- دانشنامه سیاسی-داریوش آشوری – نشر مروارید- چاپ شانزدهم۱۳۸۷
- فرهنگ علوم اجتماعی – باقر پرهام و همکاران – نشر مازیار
- مقاله شام آخر مسیح-رضا رجب پور
- درباره نویسنده:
- تازه‌ترین‌ها:
رویا مولاخواه عضوهیأت تحریریه چوک، دبیربخش نقد داستان جن‌زار، دبیربخش نقدونظر آوای پراو، مؤلف سه رمان وسه مجموعه شعر و کتاب مجموعه نقدها وتحلیل‌ها.
عالی بود سپاسگذارم