مسئولیت و نقش رسانه‌های اجتماعی در اطلاع‌رسانی درست به مردم

 غلامحسین دوانی؛ پژوهشگر سیاسی – اقتصادی

عموماً مطبوعات و رسانه‌‌های جمعی به‌عنوان رکن چهارم قدرت به شمار می‌روند. این تعریف بیانگر آن است که رسانه‌ها کارکرد دوگانه‌ای دارند. کارکرد همجواری در کنار قدرت و کارکرد آگاهی‌بخش. دراین رابطه رسانه‌های جمعی منجمله روزنامه‌، ماهنامه، تلویزیون و رادیو و در دوره اخیر شبکه‌های اجتماعی ‌در شکل بخشیدن به‌افکار عمومی، جهت دادن به آن‌ها و حتی بازتولید ایدئولوژی مسلط و ارزش‌ها و هنجارهای حاکم، نقش بسیار مهمی دارند. آن‌ها می‌توانند در قلب واقعیت، دستکاری و شستشوی ذهنی افکار عمومی و جهت بخشیدن به باورها آن گونه که صاحبان قدرت و رسانه درپی آنند، نقش ایفا کنند. هم از این رو از سوی نگرش‌های انتقادی، این ادعا که رسانه‌ها نوعی واسطه بین مردم و رخدادها و بازتاب‌دهنده واقعیت اجتماعی هستند، زیرسوال رفته و بسیاری برآنند که رسانه‌ها خود قادر به بازآفرینی واقعیت استوار بر سازه‌های ذهنی و ساختمان‌بندی از طریق بزرگ‌نمایی، تصویرسازی و خوانش جانبدارانه هستند. بنابراین در نگرش‌های انتقادی، با توجه به نقش رسانه‌های جمعی در تحکیم مناسبات نابرابر قدرت، بازتولید و مشروعیت بخشیدن به ایدئولوژی حاکم و ساختارهای قدرت، درک و تصوراین که گویا این رسانه‌‌‌ها تنها وظیفه ‌آگاهی‌بخشی برعهده دارند، قابل تردید است!

البته که تجربه تاریخی و هم اکنون همه جوامع نشان داده که رسانه‌هائی که به مسئولیت اجتماعی و مردم‌سالاری و دمکراسی اعتقاد دارند، عملا به‌عنوان یکی از ارکان دموکراسی بشمار می‌روند. وجود رسانه‌های آزاد و استقلال آن از دستگاه‌های قدرت، به واکنش انتقادی، وارسی و بررسی و کالبدشکافی نهادهای قدرت، کشف مسائل پنهان از چشم افکار عمومی هم‌چون فسادهای اجتماعی و پرداختن به بسیاری از حوزه‌هایی که صاحبان قدرت به آن‌ها علاقه ندارند، کمک می‌کند.اگرچه متاسفانه حتی بسیاری ‌رسانه‌های مستقل نیز ‌در کشورهای دموکراتیک تحت تاثیر صاحبان قدرت یا صاحبان رسانه‌ها هستند و حتی در برخی کشورهای مختلف اعم از جوامع اقتدارگرا یا دمکراسی کل بودجه یا قسمتی از بودجه این رسانه‌های اجتماعی توسط دولت‌ها یا نهادهای دولتی تامین می‌شوند. نمونه مشخص نظارت کنترلی دولت آمریکا بر شبکه گسترده‌ای از رسانه‌های اجتماعی از طریق‌ ‌سرمایه داران‌ مولتی‌میلیاردرهائی نظیر ایلان ماسک‌، جف بزوس، مارک زاکربرک، و… با راه‌اندازی و تملک ‌رسانه‌های معروف و یا کنترل آشکار یا پنهان آن‌، می‌توانند نظر و مشی خود را اعمال کنند، وجود دارد.

روزنامه یک رسانه چاپی است که اخبار، اطلاعات، مقالات، تحلیل‌ها و سایر مطالب را به‌طور منظم و دوره‌ای منتشر می‌کند. این رسانه معمولاً روزانه یا هفتگی منتشر می‌شود و هدف اصلی آن اطلاع‌رسانی به عموم مردم در مورد رویدادهای جاری، مسائل اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و سیاسی است. روزنامه‌ها می‌توانند از نظر محتوایی تنوع زیادی داشته باشند و شامل مطالب مختلفی مانند اخبار، گزارش‌های ویژه، مقالات تحلیلی، مصاحبه‌ها، یادداشت‌ها و نقدها باشند. درواقع روزنامه و رسانه علاوه بر انعکاس اخبار و حوادث وظیفه تولید خبر را هم دارا هستند.

خبر چیست؟

خبر به اطلاعات یا گزارش‌هایی گفته می‌شود که در مورد رویدادها، وقایع، مسائل و تحولات مهم و جدید به مردم اطلاع‌رسانی می‌کند. هدف از خبر این است که افراد را از تغییرات و اتفاقات جاری در دنیای اطرافشان آگاه کند. اخبار می‌توانند به موضوعات مختلفی مانند سیاست، اقتصاد، فرهنگ، ورزش، محیط ‌زیست و حوادث روزمره پرداخته و آن‌ها را در اختیار عمومی قرار دهند. خبر یکی از ابزارهای اصلی برای اطلاع‌رسانی به مردم در جوامع است و نقش حیاتی در شکل‌گیری دیدگاه‌ها، تصمیم‌ها و واکنش‌های اجتماعی ایفا می‌کند. رسانه‌ها، به‌ویژه روزنامه‌ها، تلویزیون و شبکه‌های اجتماعی، منابع اصلی برای انتشار اخبار هستند.

ویژگی‌های اصلی یک خبر:

۱. جدید بودن (نو بودن): خبر باید اطلاعاتی را در بر داشته باشد که تازه و جدید باشند و مردم را از رویدادهای اخیر آگاه کنند.

۲. اهمیت: اخبار باید به موضوعات و وقایعی پرداخته باشند که برای تعداد زیادی از افراد اهمیت داشته باشند.

۳. دقت و صحت: خبر باید بر اساس اطلاعات صحیح و معتبر باشد. صحت و دقت در ارائه اخبار، بر اعتبار آن می‌افزاید.

۴. جذابیت: یک خبر باید برای مخاطب جذاب باشد تا توجه او را جلب کند. این جذابیت می‌تواند به دلیل تازه بودن، اهمیت موضوع یا نحوه ارائه خبر باشد.

۵. بی‌طرفی و انصاف: در گزارش‌دهی خبری، خبرنگار باید به بی‌طرفی پایبند باشد و از تحریف اطلاعات یا دخالت دادن دیدگاه‌های شخصی خود جلوگیری کند.

۶. وضوح و اختصار: خبر باید به‌طور واضح و مختصر ارائه شود، به‌طوری که افراد بتوانند به‌راحتی آن را درک کنند.

انواع خبر:

۱. خبر کوتاه: گزارشی مختصر از یک رویداد خاص که به‌سرعت و به‌طور خلاصه منتشر می‌شود.

۲. خبر تحلیلی: گزارشی که علاوه بر اطلاعات خبری، تحلیل‌هایی در مورد علل و نتایج آن رویداد ارائه می‌دهد.

۳. خبر تحقیقی: خبری که با تحقیق و جستجو در جزئیات یک موضوع خاص منتشر می‌شود و معمولا به مسائل پیچیده‌تر می‌پردازد.

۴. خبر فوری (Breaking News): خبری که فوراً و بدون تأخیر منتشر می‌شود زیرا از اهمیت بالایی برخوردار است و نیاز به اطلاع‌رسانی سریع دارد.

ویژگی‌های اصلی روزنامه:

• چاپی بودن – هرچند امروز بسیاری روزنامه‌ها دارای ‌نسخه‌های آنلاین نیز هستند.
• نظم و تکرار – انتشار در دوره‌های منظم مثل روزانه یا هفتگی
• محتوای خبری و اطلاعاتی – اخبار داخلی و بین‌المللی، تحلیل‌ها، مقالات
• تأثیر در شکل‌دهی به افکار عمومی – با ارائه تحلیل‌های مختلف و ایجاد بحث‌های اجتماعی

تعریف رسانه:

رسانه به هر وسیله یا ابزاری گفته می‌شود که برای انتقال اطلاعات، اخبار، و محتوا به عموم مردم استفاده می‌شود. رسانه‌ها می‌توانند در قالب‌های مختلفی مانند نوشتاری (روزنامه، مجله)، صوتی (رادیو، پادکست)، تصویری (تلویزیون، فیلم) و دیجیتال (وب‌سایت‌ها، شبکه‌های اجتماعی) حضور داشته باشند. هدف رسانه‌ها اطلاع‌رسانی، آموزش، سرگرمی، یا تأثیرگذاری بر افکار و رفتار عمومی است.

ویژگی‌های اصلی رسانه:

• ابزار ارتباطی عمومی – برای ارتباط با توده‌های مردم
• دسترسی به اطلاعات مختلف – اخبار، تحلیل‌ها، سرگرمی‌ها
• تنوع در فرمت‌ها – چاپی، صوتی، تصویری، دیجیتال
• نقش تأثیرگذاری بر افکار عمومی – رسانه‌ها می‌توانند بر نگرش‌ها و رفتارهای اجتماعی تأثیرگذار باشند

تفاوت‌ها:

• روزنامه یک نوع خاص از رسانه است که معمولاً به‌صورت چاپی منتشر می‌شود و به‌طور متمرکز بر انتشار اخبار و تحلیل‌های نوین متمرکز است.
• رسانه یک مفهوم کلی‌تر است که شامل انواع مختلفی از ابزارهای ارتباطی است که می‌توانند به‌صورت چاپی، صوتی، تصویری یا دیجیتال عمل کنند.

مسئولیت رسانه‌های اجتماعی در آگاهی رساندن به مردم چیست؟

رسانه‌های اجتماعی مسئولیت بزرگی در آگاه‌سازی و اطلاع‌رسانی به مردم دارند. این مسئولیت‌ها فراتر از فقط ارائه اطلاعات و اخبار هستند و شامل تأثیرات اجتماعی، فرهنگی و حتی سیاسی می‌شوند. در ادامه، مهم‌ترین مسئولیت‌های رسانه‌های اجتماعی در آگاه‌سازی مردم آورده شده است:

۱- انتقال اطلاعات صحیح و معتبر

یکی از اصلی‌ترین مسئولیت‌های رسانه‌های اجتماعی، ارائه اطلاعات دقیق و معتبر است. در دنیای امروز، اخبار نادرست و شایعات می‌توانند به سرعت در فضای آنلاین پخش شوند، بنابراین رسانه‌ها باید مطمئن شوند که اطلاعاتی که منتشر می‌کنند از منابع معتبر و قابل اعتماد است.

۲- آموزش و ارتقاء سطح آگاهی عمومی

رسانه‌های اجتماعی می‌توانند ابزارهای آموزشی قوی برای ارتقاء آگاهی عمومی در موضوعات مختلف مانند سلامت، محیط زیست، سیاست، حقوق بشر و … باشند. به‌عنوان مثال، در دوران پاندمی COVID-19، رسانه‌های اجتماعی نقش زیادی در آموزش مردم در خصوص پیشگیری از بیماری و رعایت پروتکل‌های بهداشتی داشتند.

۳- ترویج گفت‌وگو و تبادل نظر سالم

مهم است که رسانه‌های اجتماعی فضایی برای گفت‌وگوهای سازنده و تبادل نظر ایجاد کنند. این فضا می‌تواند به افراد کمک کند تا دیدگاه‌های مختلف را بشنوند و بهتر تصمیم‌گیری کنند. رسانه‌های اجتماعی باید از برانگیختن تنش‌ها و تبادل توهین‌آمیز جلوگیری کنند.

۴- مسئولیت در قبال محتوای نادرست و مضر

رسانه‌های اجتماعی باید اقدامات مؤثری برای مقابله با اطلاعات نادرست (مثل اخبار جعلی) و محتوای مضر (مانند محتوای نفرت‌انگیز، تبعیض‌آمیز یا خشونت‌آمیز) انجام دهند. این شامل حذف محتوای مضر یا علامت‌گذاری اطلاعات نادرست به‌طور شفاف است.

۵- حفاظت از حریم خصوصی و امنیت کاربران

یکی دیگر از مسئولیت‌های رسانه‌های اجتماعی، حفاظت از اطلاعات شخصی و حریم خصوصی کاربران است. این شامل جلوگیری از نقض حریم خصوصی، جلوگیری از سوءاستفاده‌های اطلاعاتی و دادن دسترسی محدود به داده‌های حساس می‌شود.

۶- افزایش دسترسی به اطلاعات برای اقشار مختلف جامعه

رسانه‌های اجتماعی باید تلاش کنند که دسترسی به اطلاعات برای تمامی اقشار جامعه فراهم باشد. این به معنای ارائه محتوای متنوع و متناسب با نیازهای مختلف گروه‌های اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی است.

۷- پاسخگویی به بحران‌ها و حوادث مهم

در مواقع بحرانی مانند حوادث طبیعی، جنگ‌ها یا بحران‌های بهداشتی، رسانه‌های اجتماعی مسئولیت دارند که به‌سرعت اطلاعات صحیح را در اختیار عموم قرار دهند و مردم را در جریان آخرین اخبار و توصیه‌های ضروری قرار دهند.

۸- ترویج مسئولیت‌پذیری اجتماعی

رسانه‌های اجتماعی می‌توانند به ترویج مسئولیت‌پذیری اجتماعی کمک کنند، از جمله ارتقاء فرهنگ احترام به حقوق دیگران، تشویق به مشارکت فعال در جامعه و دعوت به حل مشکلات اجتماعی به‌طور مشترک.

۹- مشارکت در تقویت دموکراسی

رسانه‌های اجتماعی می‌توانند نقشی حیاتی در تقویت دموکراسی ایفا کنند، زیرا بستر مناسب برای اطلاع‌رسانی به شهروندان و مشارکت فعال در فرآیندهای سیاسی فراهم می‌آورند. این رسانه‌ها باید برای نظارت بر دولت‌ها، نهادها و سایر مؤسسات تلاش کنند و صدای مردم را به گوش مسئولان برسانند.

۱۰- پشتیبانی از آزادی بیان و حقوق بشر

رسانه‌های اجتماعی باید از آزادی بیان حمایت کنند و به‌طور مؤثر به دفاع از حقوق بشر و عدالت اجتماعی بپردازند. این به معنای ایجاد فضای آزاد برای بیان نظرات و دغدغه‌ها، بدون ترس از سانسور یا سرکوب است.

با این توصیف رسانه‌های اجتماعی نه تنها به‌عنوان یک پلتفرم برای ارتباطات و سرگرمی شناخته می‌شوند، بلکه مسئولیت‌های بزرگی در زمینه آگاه‌سازی مردم دارند. با توجه به دسترسی گسترده به این رسانه‌ها، آنها می‌توانند به ابزاری قدرتمند برای ترویج اطلاعات مفید و درست، ارتقاء آگاهی عمومی و تقویت مشارکت اجتماعی تبدیل شوند. اما در عین حال، باید مراقب باشند که تأثیرات منفی از جمله انتشار اطلاعات نادرست، نقض حریم خصوصی یا برانگیختن تنش‌ها را کاهش دهند.

مسئولیت اجتماعی رسانه‌ها در قبال فساد و تقلب و کلاهبرداری چیست‌؟

رسانه‌ها مسئولیت اجتماعی بزرگی در مقابله با فساد، تقلب و کلاهبرداری دارند. از آنجا که رسانه‌ها نقش کلیدی در اطلاع‌رسانی به مردم و نظارت بر نهادها و افراد دارند، باید به‌طور فعال و مسئولانه در شفاف‌سازی، آگاهی‌رسانی و مقابله با این مسائل اقدام کنند. در اینجا به مسئولیت‌های اجتماعی رسانه‌ها در قبال فساد، تقلب و کلاهبرداری پرداخته می‌شود:

۱- افشای فساد و تقلب

رسانه‌ها باید با شجاعت و دقت به افشای موارد فساد، تقلب و کلاهبرداری در تمامی سطوح اجتماعی، اقتصادی و سیاسی بپردازند. این شامل گزارش‌دهی و مستند کردن فساد در دولت‌ها، شرکت‌ها، سازمان‌ها و حتی افراد مشهور است. آنها باید اطلاعات صحیح و مستند را به‌طور شفاف منتشر کنند تا افرادی که در موقعیت‌های فساد یا تقلب قرار دارند، تحت فشار عمومی قرار گیرند.

۲- تحقیق و گزارش‌گیری مستقل

رسانه‌ها باید قادر به انجام تحقیقات مستقل و بدون تبعیض باشند تا بتوانند موارد فساد و تقلب را شناسایی کنند. این تحقیق می‌تواند شامل بررسی حساب‌های مالی، قراردادهای دولتی، یا شفاف‌سازی معاملات مشکوک باشد. رسانه‌ها باید از منابع معتبر استفاده کنند و هرگونه اطلاعات مشکوک یا غیرموثق را با دقت بررسی کنند تا از انتشار اخبار نادرست یا شایعات جلوگیری شود.

۳- آگاهی‌رسانی به مردم

رسانه‌ها مسئولیت دارند که مردم را در مورد علائم و نشانه‌های فساد، تقلب و کلاهبرداری آگاه کنند. این می‌تواند شامل آموزش مردم در زمینه چگونگی شناسایی کلاهبرداری‌های مالی، درک حقوق قانونی خود در مقابل فساد و تقلب، و نحوه گزارش‌دادن تخلفات باشد. به‌ویژه رسانه‌ها می‌توانند در موارد مربوط به کلاهبرداری‌های اینترنتی یا تجاری اطلاعات مفیدی را در اختیار مردم قرار دهند.

۴- نقد و بررسی اقدامات دولت و نهادها

رسانه‌ها باید در برابر فساد در نهادهای دولتی و خصوصی نقش نظارتی ایفا کنند. آنها باید تصمیمات، سیاست‌ها و اقدامات دولت و سایر نهادها را نقد کرده و از شفاف‌سازی و پاسخگویی آنها به مردم حمایت کنند. این به معنای درخواست از مسئولان برای توضیح در مورد منابع مالی، قراردادها و پروژه‌های مشکوک است. رسانه‌ها با ایجاد فضای عمومی و نظارت بر تصمیمات نهادهای دولتی می‌توانند به جلوگیری از فساد کمک کنند.

۵- مستندسازی و شفافیت

مستندسازی فساد و تقلب می‌تواند به عنوان ابزاری مؤثر برای مقابله با آن‌ها باشد. رسانه‌ها باید از تمامی ابزارهای ممکن برای جمع‌آوری شواهد، مصاحبه با کارشناسان، یا افشای اطلاعات محرمانه استفاده کنند تا فساد را روشن کنند. این مستندات به‌طور مستقیم می‌تواند فشار عمومی بر فساد و کلاهبرداری وارد کرده و سیستم‌های قضائی و اجرائی را وادار به برخورد کنند.

۶- تشویق به پاسخگویی و عدالت

رسانه‌ها باید بر مسئولیت‌پذیری و پاسخگویی افراد و سازمان‌ها تأکید کنند. اگر فساد یا کلاهبرداری افشا شود، رسانه‌ها باید به‌طور فعال از پیگیری قضائی و قانونی آن حمایت کرده و از سیستم‌های عدالت برای مقابله با تخلفات دعوت کنند. این شامل پیگیری موضوعات بعد از گزارش‌گیری اولیه و اطلاع‌رسانی در مورد نتایج تحقیقات و محاکمات است.

۷- پیشگیری از فساد

رسانه‌ها می‌توانند نقش پیشگیرانه‌ای در مقابله با فساد ایفا کنند. با آگاهی‌رسانی در مورد خطرات فساد و تبعات آن برای جامعه، می‌توانند به مردم هشدار دهند که مراقب کلاهبرداری‌ها و فسادهای احتمالی باشند. همچنین، با ایجاد برنامه‌های آموزشی و بحث‌های عمومی، رسانه‌ها می‌توانند فرهنگ شفافیت و ضدفساد را ترویج دهند.

۸- مقابله با تأثیرات منفی فساد

فساد، تقلب و کلاهبرداری می‌توانند تأثیرات منفی زیادی بر جامعه و اقتصاد داشته باشند. رسانه‌ها مسئولیت دارند تا این تأثیرات را برای مردم تشریح کنند و نشان دهند که فساد نه تنها منجر به هدررفت منابع عمومی می‌شود بلکه باعث کاهش اعتماد عمومی به سیستم‌های دولتی و خصوصی می‌شود. با این اطلاع‌رسانی، مردم می‌توانند آگاهانه‌تر در فرآیندهای اجتماعی و اقتصادی مشارکت کنند.

۹- حمایت از خبرنگاران و منابع اطلاعاتی

رسانه‌ها باید از خبرنگاران و منابع اطلاعاتی که فساد را افشا می‌کنند، حمایت کنند. این حمایت می‌تواند شامل حفاظت از هویت منابع، فراهم کردن شرایط ایمن برای گزارش‌گری و مقابله با تهدیدات یا ارعاب باشد. در بسیاری از موارد، خبرنگاران و افشاگر.

چرا گفته میشود دوران فعلی عصر امپراطوری رسانه‌های اجتماعی است

دوران فعلی به‌طور گسترده‌ای «عصر امپراطوری رسانه‌های اجتماعی‌»‌ نامیده می‌شود به‌دلایل مختلفی که نشان‌دهنده قدرت و تأثیر گسترده این رسانه‌ها در زندگی روزمره و ساختار اجتماعی است. بطورمشخص خرید توئیتر توسط ایلان ماسک ثروتمندترین فرد جهان و تبدیل آن به بلندگوی راست ترین جناح‌های سیاسی – اقتصادی جهان یا تاسیس شبکه خبری سی‌ان‌ان (CNN)  که متعلق به شرکت تایم وارنر (Time Warner) بود، اما از سال ۲۰۱۸ به بعد تحت مالکیت شرکت واتسون(AT&T)  قرار گرفت. در آن زمان،AT&T  شرکت تایم وارنر را خریداری کرد و بخش رسانه‌ای آن تحت نام WarnerMedia  فعالیت می‌کند. سی‌ان‌ان در سال ۱۹۸۰ توسط جان برنین(John Brennan)  و با حمایت تد ترنر(Ted Turner)  راه‌اندازی شد و اولین شبکه خبری ۲۴ ساعته در دنیا بود. بعدها در تاریخ نهم اکتبر ۱۹۹۶ رابرت مرداک و پسرش شبکه خبری فاکس نیوز، را در ابتدا به عنوان یک رقیب برای شبکه‌های خبری اصلی مانند سی‌ان‌ان راه‌اندازی کردند و به تدریج به یکی از برجسته‌ترین شبکه‌های خبری در ایالات متحده علیرغم فسادهای اخلاقی گسترده مدیران آن تبدیل گردید. در سال‌های اخیر، فاکس نیوز با چندین مورد فساد اخلاقی و رفتار غیرحرفه‌ای مواجه بوده است. این موارد اغلب به نحوه گزارش‌دهی و برخی از رفتارهای کارکنان این شبکه مربوط می‌شود. چند نمونه از مسائل اخلاقی که با فاکس نیوز مرتبط شده عبارتند از:

۱. ادعاهای نادرست و تحریف اخبار: یکی از بزرگترین انتقادات به فاکس نیوز، پخش اخبار نادرست یا تحریف‌شده است. این شبکه به ویژه در دوره ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ مورد انتقاد قرار گرفت به خاطر پوشش تحریف‌شده یا طرفداری از سیاست‌های خاص. بسیاری از منتقدان ادعا می‌کنند که این شبکه در برخی مواقع اطلاعات را به نحوی ارائه می‌دهد که منافع سیاسی خاصی را ترویج کند.

۲. رفتار جنسی نامناسب و شکایات علیه مدیران: در سال‌های اخیر، فاکس نیوز با شکایات زیادی از سوی کارمندان خود روبرو شد که به سوء رفتارهای جنسی، آزار و اذیت و فساد اخلاقی در سطح مدیران عالی‌رتبه اشاره داشتند. یکی از معروف‌ترین این موارد مربوط به روجر آیلز (Roger Ailes)، بنیان‌گذار و رئیس سابق فاکس نیوز بود که در سال ۲۰۱۶ از سمت خود استعفا داد پس از آنکه چندین زن ادعای آزار و اذیت جنسی علیه او مطرح کردند.

۳. پرونده‌های حقوقی: چندین شکایت حقوقی علیه فاکس نیوز و کارکنان آن وجود داشته است. یکی از مهم‌ترین پرونده‌ها مربوط به پرونده‌های پخش اخبار نادرست بوده که باعث آسیب به اعتبار افرادی مانند دومینون (Dominion Voting Systems)  و حتی سیاست‌مداران شده است.

چرا رسانه‌های اجتماعی امروزه چنین جایگاهی دارند:

۱- نفوذ گسترده و دسترسی جهانی

رسانه‌های اجتماعی مانند فیس‌بوک، اینستاگرام، توییتر، تیک‌تاک و دیگر پلتفرم‌ها به میلیون‌ها نفر در سراسر جهان دسترسی دارند. این پلتفرم‌ها به مردم از هر نقطه دنیا اجازه می‌دهند که به‌راحتی با هم ارتباط برقرار کنند، اطلاعات را به اشتراک بگذارند و نظرات خود را بیان کنند. این ویژگی دسترسی بی‌سابقه به اطلاعات و شبکه‌های اجتماعی موجب می‌شود که رسانه‌های اجتماعی نقش عمده‌ای در شکل‌دهی افکار عمومی ایفا کنند.

۲- تأثیر بر افکار عمومی و فرهنگ

رسانه‌های اجتماعی به ابزاری تبدیل شده‌اند که می‌توانند در شکل‌دهی به افکار عمومی و نظرات جامعه مؤثر باشند. از کمپین‌های اجتماعی تا جنبش‌های سیاسی و فرهنگی، رسانه‌های اجتماعی به ابزاری قوی برای تغییرات اجتماعی و حتی سیاسی تبدیل شده‌اند. به‌عنوان مثال، جنبش‌های #MeToo وBlack Lives Matter  به‌طور گسترده از رسانه‌های اجتماعی برای جلب توجه جهانی و فشار به نهادها برای تغییرات قانونی و اجتماعی استفاده کردند.

۳- سرعت و دسترسی آنی به اطلاعات

رسانه‌های اجتماعی امکان انتشار اخبار و اطلاعات به‌صورت آنی را فراهم می‌آورند. این پلتفرم‌ها به افراد و سازمان‌ها این امکان را می‌دهند که اخبار را در لحظه منتشر کرده و به سرعت در سراسر جهان پخش کنند. در دنیای امروز، به‌ویژه در مواقع بحران‌های سیاسی یا طبیعی، رسانه‌های اجتماعی غالباً اولین منابع خبری هستند که مردم به آن‌ها مراجعه می‌کنند.

۴- قدرت تبلیغات و برندینگ

رسانه‌های اجتماعی به برندها و شرکت‌ها این امکان را می‌دهند که محصولات خود را به شکل مستقیم و هدفمند به مخاطبان خاص معرفی کنند. از طریق تبلیغات هدفمند و تحلیل داده‌های کاربران، شرکت‌ها می‌توانند به‌طور مؤثری محصولات خود را به بازار عرضه کنند. این تأثیر بر اقتصاد و مصرف‌گرایی، رسانه‌های اجتماعی را به یک ابزار قدرتمند برای تغییر رفتار مصرف‌کنندگان و تبلیغات تبدیل کرده است.

۵- ایجاد هویت‌های دیجیتال و فضاهای اجتماعی جدید

رسانه‌های اجتماعی به افراد اجازه می‌دهند که هویت‌های دیجیتال خود را بسازند، در شبکه‌های مختلف حضور داشته باشند و خود را در دنیای آنلاین بیان کنند. این امر باعث ایجاد جوامع آنلاین می‌شود که در آن افراد می‌توانند نظرات خود را به اشتراک بگذارند و با دیگران تعامل داشته باشند. رسانه‌های اجتماعی دیگر تنها مکان‌هایی برای ارتباطات اجتماعی نیستند، بلکه به فضایی برای شکل‌دهی به هویت‌های فردی و اجتماعی تبدیل شده‌اند.

۶- تأثیر در سیاست و انتخابات

رسانه‌های اجتماعی به ابزاری مهم در سیاست تبدیل شده‌اند. در انتخابات مختلف، از جمله انتخابات ریاست جمهوری ایالات متحده، رسانه‌های اجتماعی نقش حیاتی در تبلیغات سیاسی، شبیه‌سازی افکار عمومی و بسیج رأی‌دهندگان دارند. این رسانه‌ها به نامزدها این امکان را می‌دهند که به‌طور مستقیم با رأی‌دهندگان ارتباط برقرار کنند و پیام‌های خود را به سرعت منتقل کنند.

۷- فرصت‌های جدید برای تعامل و ایجاد محتوا

رسانه‌های اجتماعی به افراد و گروه‌ها این امکان را داده‌اند که بدون نیاز به واسطه‌ها (مثل رسانه‌های سنتی) به تولید محتوا بپردازند و آن را با دیگران به اشتراک بگذارند. این تحول در تولید محتوا باعث شده است که هر کسی با دسترسی به اینترنت بتواند به یک تولیدکننده محتوا تبدیل شود. این تغییر نقش‌ها و فرصت‌های جدید برای افراد و برندها در دنیای آنلاین ایجاد کرده است.

۸- مشارکت و تعامل در زمان واقعی

یکی از ویژگی‌های برجسته رسانه‌های اجتماعی این است که تعاملات در آن‌ها به‌صورت آنی و در زمان واقعی انجام می‌شود. مردم می‌توانند در هر لحظه نظرات، عکس‌ها، و ویدیوها را به اشتراک بگذارند و فوراً پاسخ یا بازخورد دریافت کنند. این امر به‌ویژه در مواقع بحران‌ها یا رویدادهای خاص تأثیر زیادی دارد و باعث می‌شود که رسانه‌های اجتماعی به مرکز تبادل اطلاعات تبدیل شوند.

۹- تحلیل داده‌ها و رفتار کاربران

رسانه‌های اجتماعی به دلیل حجم زیادی از داده‌های جمع‌آوری‌شده از کاربران، می‌توانند تحلیل‌های دقیق و عمیقی از رفتار کاربران، علایق، ترجیحات و نیازهای آن‌ها ارائه دهند. این تحلیل‌ها به برندها و سیاست‌گذاران کمک می‌کند تا تصمیمات بهتری بگیرند و مخاطبان خاص خود را هدف‌گیری کنند.

۱۰- ایجاد تغییرات در روابط اجتماعی

رسانه‌های اجتماعی تأثیر زیادی بر نحوه برقراری ارتباطات میان افراد دارند. آن‌ها روابط اجتماعی را از شکل سنتی خود تغییر داده‌اند و امکان برقراری ارتباط با افرادی از سراسر جهان را فراهم آورده‌اند. این تغییرات در روابط اجتماعی، خود را در سبک زندگی و رفتارهای اجتماعی افراد نیز نشان می‌دهد.

رسانه‌های اجتماعی به‌دلیل توانایی در تأثیرگذاری بر افکار عمومی، دسترسی گسترده به افراد در سراسر جهان، توانمندی در اطلاع‌رسانی سریع و اثرگذاری بر سیاست‌ها و فرهنگ‌های مختلف، به ابزاری بسیار قدرتمند تبدیل شده‌اند. به همین دلیل، دوران کنونی به “عصر امپراطوری رسانه‌های اجتماعی” معروف است. این رسانه‌ها همچنان به گسترش نفوذ خود ادامه می‌دهند و نقشی کلیدی در شکل‌دهی به آینده جوامع مدرن دارند.

آیا رسانه ها و روزنامه‌های مستقلی هم در جهان وجوددارند؟

اگرچه در جهان غرب صرف غیردولتی بودن هر نهاد و موسسه‌ای‌، فرض بر مستقل بودن آنرا دارد که چنین درکی کاملا نادرست است اما به‌هرحال با توجه به همان شعار معروف «یک چشمی هم در جهان نابینایان نعمت است»، برخی روزنامه‌ها و شبکه‌های اجتماعی را غیروابسته می‌دانند که درجدول زیر عموم آنهائی که معروف هستند با سال تاسیس ذکرشده است‌. البته باید ذکر کرد روزنامه لوموند فرانسه هنوز استقلال خودرا حفظ کرده و به‌عنوان تنها روزنامه مستقل جهان که سهام آن متعلق به خبرنگاران و کارکنان است‌، شناخته می شود.

توضیحات: کانادا دارای روزنامه‌های معتبر و مستقل است که در سطح ملی و بین‌المللی شناخته می‌شوند، مانند The Globe and Mail  و Toronto Star که در زمینه‌های مختلف اجتماعی، سیاسی و اقتصادی اخبار را منتشر می‌کنند.

نکته مهمی که در عضر تکنولوژی و هوش مصنوعی سایه بر نقش و مسئولیت رسانه‌های جمعی و شبکه‌های اجتماعی گسترانیده، ظهور حکومت‌های ایدیوکراسی یا «احمق سالاری‌» است‌. ایدیوکراسی   (Idiocracy)‌ نوعی حکومت است شبیه به دموکراسی، اما با یک تفاوت عمده: تنها افراد احمق و کودن حق اداره کشور را دارند. در ایدیوکراسی، افراد کم‌هوش و کم‌اطلاع که دارای ذهن بسته می‌باشند به دلیل تعداد زیادشان یا نفوذ بیشتری که دارند، قدرت را به دست می‌گیرند و بر امور جامعه حکومت می‌کنند. این افراد معمولاً توانایی اداره امور جامعه را ندارند و تصمیم‌گیری‌های نادرست آنها منجر به مشکلات زیادی برای جامعه می‌شود. این نوع حکومت معمولاً با بی‌سوادی، فقر، جرم و جنایت، ناکارآمدی و بی‌ثباتی همراه است. این تبانی تکنوکرات‌های فن‌آوری با شبکه‌های اجتماعی تا بدانجا رفته که اخیراً آقای ایلان ماسک اظهار داشته جدولی را منتشر کرده است که نشان می‌دهد بیش از ۲۰ میلیون نفر در پایگاه داده تأمین اجتماعی ایالات متحده با سن بالای ۱۰۰ سال ثبت شده‌اند. این موضوع باعث نگرانی‌هایی درباره احتمال تقلب یا ناهماهنگی در داده‌ها شده است. با این حال، بررسی‌های انجام‌شده توسط اداره تأمین اجتماعی (SSA) نشان می‌دهد که اکثر این افراد در حال حاضر مزایایی دریافت نمی‌کنند و بسیاری از آن‌ها احتمالاً دهه‌ها پیش فوت کرده‌اند، اما به دلیل نبود گزارش‌های الکترونیکی مرگ در گذشته، اطلاعات آن‌ها به‌روزرسانی نشده است. این مسئله بیشتر به دلیل کاستی‌های اداری و ناهماهنگی در به‌روزرسانی سوابق است تا تقلب فعال در سیستم. همچنین، برخی از این شماره‌های تأمین اجتماعی ممکن است توسط مهاجران غیرقانونی برای پرداخت مالیات استفاده شده باشد، بدون اینکه مزایایی از سیستم دریافت کنند. اما آقای ایلان ماسک با آگاهی و اطلاع از این موضوع‌، تلاش نمود از این موضوع برای حمایت از ترامپیست‌ها و برقراری حکومت احمق‌ها سوء استفاده نماید.

روزنامه نیویورک پست با انتشار مقاله‌ای ‌جزئیات این موضوع را روشن کرده و تاکید کرده که  اگرچه تعداد زیادی از افراد با سن بالای ۱۰۰ سال در پایگاه داده SSA ثبت شده‌اند، اما این به معنای دریافت مزایا توسط آن‌ها نیست و بیشتر به نواقص در به‌روزرسانی اطلاعات بازمی‌گردد.

مؤلف این نوشتار بر مبنای مسئولیت‌های اجتماعی رسانه‌ی شهرگان قصد آن دارد تا از شماره آینده سلسله مقالاتی برای آگاهی شهروندان بی سی و ایرانیان مهاجر درکانادا – بخصوص تازه واردین – در زمینه اطلاعات اولیه زندگی و تجارت و کسب و کار در کانادا ارایه و اطلاع رسانی نماید. با امید به اینکه این اقدام، موجبات جلوگیری از ضرر و زیان بعدی هموطنان گرامی را فراهم آورد.

• درباره نویسنده:
• ‌‌تازه‌ترین‌ها:

غلامحسین دوانی

غلامحسین دوانی؛ پژوهش‌گر اقتصادی و عضو انجمن اقتصاددانان حرفه‌ای بریتیش کلمبیا و از اعضای حسابداران خبره آمریکای شمالی

• حقوق اولیه شهروندی در کانادا کدامند؟
• چالش ترامپ با کانادا
• مسئولیت و نقش رسانه‌های اجتماعی در اطلاع‌رسانی درست به مردم